Category Archives for "НИЙГЭМ – УЛС ТӨР"

“АРГАЛАХ” СЭТГЭЛГЭЭ

By gala-admin | НИЙГЭМ - УЛС ТӨР

Ѳнѳѳгийн Монголын хѳгжлийн хоцрогдлын талаар бид янз бүрээр шүүмжилж, хэн нэгнийг буруутгадаг.  Улс орныг удирдан чиглүүлдэг “улстѳрийн” нэртэй системийн тогтолцоо гажуудсан нь үнэн боловч, хүн бүрийн үүрэг хариуцлага дутагдаад байгаа нь тодорхой үнэн. Монголоос гадаадад ирж буй олон хүмүүстэй уулзан ярилцаж байхдаа, санаачилж буй тѳслүүддээ Монголоос залуусыг урьж ирүүлэн баг болон хамтран ажиллаж байхдаа, бас цахим орон зайн мэдээллүүдийг уншиж байхдаа дараах дѳрвѳн хоцрогдлыг анзаарсан юм.

Нэг. ЦАГ БАРЬДАГГҮЙ

Хэн нэгэнтэй уулзахаар болзсон бол, хэн нэгэнтэй хамтран ажиллахаар болсон бол, ямар нэгэн арга хэмжээ эсвэл тоглолт зохион байгуулахаар товлосон бол цагаасаа заавал хоцорно. Монголчууд бидний “үндэстэний онцлог” шахуу болтлоо дэлгэрсэн “бүдүүлэг” энэ харилцаа биднийг муухай харагдуулдаг.

1.     “За сүртэй ш дээ” хэмээн хайхрамжгүй  бодож байгаа бодол тань бусдыг хүндлэхгүйгээр үл барам, хамтран ажиллах хүний итгэлийг алдаж, урмыг хугалах шалтгаан болдог

2.     “Монголчууд зохион байгуулж байгаа арга хэмжээ цагтаа эхлэхгүй дээ” хэмээн бодож алгуурлаж байгаа бодол тань бидний бие биенээ  хүндлэхгүй байгаагийн, бие биедээ итгэх итгэлийг аль хэдийн алдаж орхисоны нотолгоо.

3.     Асар хурдацтай хѳгжиж буй мэдээллийн энэ зуунд монголчууд бид “үдээс ѳмнѳ”, “үдээс хойш” хэмээх цагийн баримжаатай хэвээрээ байгаа нь хоцрогдлын үндсэн шалтгаан мѳн.

Тэгээд яах ёстой юм бэ, гэж үү?

-Болзсон л бол заавал цагтаа очиж бай. Хичнээн амаргүй хэцүү байсан ч, тѳвѳгтэй мэт санагдсан ч цагтаа очно гэдэг нь бусдыг хүндлэх хүндлэл, бас ѳѳрийн тань үнэ цэнийн хэмжүүр болдог юм даа.  Хүн болгон ингэж ухамсартайгаар хичээх аваас бид сайн тал руугаа ѳѳрчлѳгдѳж эхэлнэ

-Монголд ажил эхлэх, тарах цагаа

а.Бүтээн байгуулалтын \Ѳглѳѳ 6 цагаас эхэлнэ\

б.Албан ажлын                  \Ѳглѳѳ 8 цагаас эхэлнэ\

в.Хичээл сургуулийн      \Ѳглѳѳ 9 цагаас эхэлнэ \

гэсэн ангилалтайгаар тогтоож хатуу мѳрдүүлэх боломжтой.  Хэнд ч гомдоллох, шалтаг тоочих шалтгаангүйгээр цагийг мѳрдүүлж сургах нь хариуцлагатай байх, түгжрэлгүй болох, үр бүтээлтэй ажиллахын эхлэл болно. Энэ бол Тѳрийн үүрэг юм шүү дээ.

Хоёр. ХИЙХ АЖЛАА ТѲЛѲВЛѲДѲГГҮЙ

Нэгэнт цагийн менежмэнт үгүй болохоор, хийх ажлуудаа тѳлѳвлѳхгүй байгаа нь маш их боломжуудыг алдахад хүргэдэг. Ямар ч ажил “их, “бага”-aасаа биш, ойлгомжгүй эмх замбараагүй байдлаасаа шалтгаалан хүмүүсийг бухимдуулан ядраадаг. Монголын Тѳрийн ѳнѳѳгийн дүр зураг ч яг адилхан.

1.     Хэн нэгэн дээр зорьж очоод л уулгамч юм шиг “Энэ ажлыг яг одоо хийгээд ѳгѳѳч!” хэмээн шахаж шаардаж байгаа тань, эсвэл “Яг одоо гараад ирээч, уулзья” гэж уруу татаж байгаа тань, таны эмх замбараагүй байдлын илрэл.

2.     Ажлаа яг таг тѳлѳвлѳсѳн байгаа хүн, таны сэтгэл хѳдлѳлѳѳс үүдэлтэй гэнэтийн саналаас татгалзах нь таны түүнд гомдох, түүний талаар таагүй үнэлэмжтэй болох шалтгаан болж байгааг та анзаардаг уу?

3.     Танай байгууллага болон хамтрагчид тань урт хугацааны зорилго үгүй, ажлуудаа нарийн тѳлѳвлѳдѳггүй бол та ажил дээрээ зүгээр л суух, цагаа дэмий нѳхцѳѳх, холхин гэгэлзэх зэргээр залхуурал руу хѳтлѳгдѳнѳ. Энэ нь аажим аажимдаа бухимдал руу чиглэдэг.

Тэгээд яах ёстой юм бэ, гэж үү?

-Та ѳѳрийн амьдралын зорилготойгоо нийцүүлэн хийх ажлуудаа урт бас богино хугацаагаар заавал тѳлѳвлѳж бай. Энэ нь таны амьдралыг зорилготой, утга учиртай, эмх цэгцтэй болгоно. “20 жилийн дараа тийм хүн болсон байна”, эсвэл “10 жилийн дараа эдийн засгийн хувьд бусдаас хараат бус болно доо”, “5 жилийн дараа би тийм сургууль тѳгсѳж, ийм хэмжээний боловсрол эзэмшинэ” гэх мѳрѳѳдлүүд тань таны тѳлѳвлѳлтийн эхлэл.

-УИХ ын гишүүн, ЗГХЭГ ын дарга Л.Оюун Эрдэнэ Монгол Улсын хѳгжлийн 25 жилийн бодлогыг тѳлѳвлѳж, хийх ажлуудаа тодорхой болгох “Алсын хараа “-тай санаачлага гаргаж байгааг би дэмжиж байгаа. Магадгүй энэ нь “цээжний баримжаа”- гаар бодлого ярьж, “амны баримжаа”-гаар тайлбарлан, “сэтгэлийн хѳдлѳл”- ѳѳр шийдвэр гаргадаг буруу тогтолцоог халж, судалгаанд тулгуурласан шинжлэх ухааны үндэслэлтэй шийдвэр гаргадаг эрүүл тогтолцооны суурийг тавих байх. Монголын хѳгжлийн үндсэн бодлогоо тодохойлж, хэрэгжүүлэхдээ:

а. 25 жилээр

б. 10 жилээр

в. 5 жилээр

г. 1 жилээр

хэмээн уусган тѳлѳвлѳж байж бид эрүүл ухаанаар, бодитой хѳгжиж чадна.

Гурав. АРГАЛАХ СЭТГЭЛГЭЭ

 Чин сэтгэлээ шингээж чадахгүй мѳнгѳн дүнтэй ашиг, магтаалтай нэр алдар олохыг хүсч хийж байгаа ажлууд хэзээ ч амжилтад хүрдэггүй. Хичнээн их уулзалт цуглаан зохион байгуулаад ч, хичнээн сайхан уриа лоозон дэвшүүлээд ч, энд тэнд очиж хичнээн сайхан санаагаар бадрангүй илтгэл тавиад ч хѳгжиж, ѳѳрчлѳгдѳж чадахгүй байгаагийн шалтгаан нь бидний хэлбэрдэх, аргалах сэтгэлгээний илрэл мѳн.

1.     “Ѳѳ сүртэй ш дээ, энэ ажлыг ингээд аргалчихаж болно доо” гэж бодох дор бид мѳн чанарыг огоорч, хэлбэр дүрсийг үзүүлж эхэлдэг. Заримдаа ийм арга хэмжээнүүдэд оролцоход яг л “жүжиг” үзэж буй мэт хуурамч таагүй мэдрэмж тѳрѳѳд байдаг юм,

2.     “Иймхэн юмыг аргалчихаж чадахгүй, арчаагүй юм” гэх халагласан зэмлэл, сэтгэлээ зориулсан зүтгэлээс, хѳнгѳхѳн аргалаад хийчихсэн зүйл илүү үнэлэгдэх үеэс бидний урам хугарч, ѳѳрийн дотоод мѳн чанараасаа “урваж” эхлэхэд хүргэдэг.

3.     Хэлбэр хѳѳсѳн олон үйлдэл, ажлуудын гайгаар Монголын минь хѳгжил “хѳѳсѳрсѳн” хэврэг тѳлѳв дээр байгаа мэт санагдаад байх. Удахгүй хагарч хавь орчноо бохирдуулаад, бүгдийг шинээр эхлүүлэх мэт харамсалтай тѳсѳѳлѳл нь алив зүйлийг “аргалж болдог “сэтгэлгээний муу нѳлѳѳ. “Бүх л зүйлийг аргалж болно” гэдэг сэтгэлгээ биднийг “хуураад” байна.

Тэгээд яах ёстой юм бэ, гэж үү?

-Олон нийтийн дунд түгээмэл болсон “Бүх зүйлийг, түүн дотор хуулийг ч аргалж болно” гэдэг бидний бохирдсон сэтгэлгээнээс, нийгмийн хѳгжлийн СТАНДАРТ  л салгаж чадна. Иргэддээ зориулсан нийгмийн халамж үйлчилгээний стандартууд нь хүмүүсийн сэтгэлгээний хямрал бухимдалгүй амар тайван ажиллаж амьдрахын баталгаа юм билээ. Бид энэ талаар “Хѳгжлийн замаар” нэртэй 55 дугаар цуврал нэвтрүүлгүүддээ үзүүлсэн байгаа. Бухимдал үүсгэдэг ойлгомжгүй байдлаас, бүх зүйл нь маш ойлгомжтой хэрэгжүүлэхэд тѳвѳггүй стандартуудыг бий болгон хэрэгжүүлэх хэрэгтэй болж байна.

-“Хуулийн ѳмнѳ бүх хүн эрх тэгш байна” гэсэн “Үндсэн хууль”-ийн заалтын бодит хэрэгжилт нь, буруу үйлдэл хийчихээд гаалийн байцаагчийг, мэргэжлийн хяналтын ажилтанг, мѳрдѳн байцаагчийг, прокурорыг, шүүгчийг таньдаг хүнээр нь дамжуулан авилга ѳгч аргалж болно гэдэг сэтгэлгээнээс холдуулж чадна. Хууль зѳрчсѳнийх нь тѳлѳѳ “асар ѳндѳр хэмжээгээр торгох”-ыг эсэрэгүүцэн жагсаж байгаа үйлдлээс л “Хуулийг зѳрчиж, зѳрчлийг аргалж болно” гэдэг солиорол мэдрэгдээд байдаг юм даа. “Хэн нэгний хувийн ашиг сонирхол нийт олны эрх ашгаар хязгаарлагдана” гэдэг эрүүл ойлголт та бидний ѳнѳѳдрийн, үр хүүхдүүдийн минь маргаашийн сайн сайхан амьдралын баталгаа юм шүү дээ. Хэзээ ч юуг ч “аргалах” шаардлагагүй дээ.

Дѳрѳв. ХАРИУЦЛАГА

Санаатай болон санамсаргүй байдлаасаа шалтгаалан алдаа гаргадаг нь хүний нийтлэг тѳлѳв. Гаргасан алдааныхаа тѳлѳѳ бусдаас уучлал гуйх нь хариуцлагатай байдлын илрэл хийгээд харилцааны том соёл мѳн. Харин бидэнд буруугаа ѳѳрѳѳсѳѳ бус бусдаас хайж, буруутанг нотлохын тулд элдэв хийрхэл ѳгдѳѳдѳг базаахгүй зуршил байгаа. Уучлал гуйх нь “бусдаас дор” байдалд орж ичгэвтэр шившигтэй байдлаар бусдад үнэлэгдэх болно гэсэн тэнэглэл ч үүнд нѳлѳѳлдѳг.

1.     “За сүртэй юм, хүн болгон л ингэдэг шүү дээ” хэмээн бусадтай барьцсан сэтгэлгээ, ѳѳрийгѳѳ ѳмѳѳрѳх үйлдэл тань таны үнэ цэнийг бусдын ѳмнѳ бууруулж байдаг. Магадгүй дэргэд тань ѳсч буй хүүхэд тань ѳѳрийгѳѳ ѳмѳѳрч бусдыг буруутгаад эхэлбэл энэ нь “таны буруу” гэдгийг бүх насаараа л мэдрэх болно

2.     Бусдын эрх ашигт харшилсан буруу муу үйлдлийнхээ тѳлѳѳ хариуцлага хүлээхгүй “аргалаад” байх нь, ѳнѳѳдѳртѳѳ “болоод байгаа” юм шиг бардамнал тѳрүүлэх хэдий ч цаг хугацаа ѳнгѳрѳх хэрээр ямар ч утгагүй үнэ цэнэгүй мэт мэдрэмж болон хувирахыг тѳсѳѳлж чадах уу?

3.      Монголын улстѳрд байгаа эдийн шунал, мунхаг тачаалтай нѳхдүүд элдэв залилан луйвар хийж бусдын боломжийг хулгайлсаныхаа тѳлѳѳ уучлал гуйж, хариуцлага хүлээхгүй байгаа нь Монголын нийгмийн “эмгэнэл” болон хувирч байгаа нь үнэн. Энэ нь улам улмаар олон хүмүүсийн “барьцах” сэтгэлгээг ѳгдѳѳж, бид нийгмээрээ бохироор амьсгалж байна. Гэхдээ хэзээ нэгэн цагт бүгдээрээ хариуцлага хүлээх л болно, ѳѳр гарц үгүй

Тэгээд яах юм бэ, гэж үү?

-Хүн болгон ѳѳрийн гаргасан шийдвэрийнхээ тѳлѳѳ бусдад гомдоллохгүйгээр, бусдыг буруутгахгүйгээр ѳѳрѳѳ л хариуцлага хүлээж сурах хэрэгтэй болж байна даа. Алдааныхаа тѳлѳѳ бусдаас уучлал гуйх нь, бусдад худлаа ярьж, сэтгэл дотроо ичингүйрэн шаналж явахаас хавьгүй амархан зүйл. Хариуцлага хүлээнэ гэдэг нь гаргасан алдаагаа дахин давтахгүйн баталгаа болохоос бус аймшигтай ичгүүртэй зүйл огтхон ч биш. Ѳѳртѳѳ болон бусдад ингэж хандаж байх нь таны сэтгэлийн амар амгалан байхын шалтгаан болдог.

-Живж буй усан онгоцон дээр гүйлдэх хархууд шиг буруу муу улстѳрчидтэй бүү барьц аа. Тэд хэзээ нэгэн цагт хүртэх ёстой шийтгэлээ хүртэх л болно. Хууль эс гэхэд хувь заяа нь шийтгэдэг юм, амьдрал хатуудаа хатуу. Харин бид дор бүрнээ шударга байхыг хичээж, алдааныхаа тѳлѳѳ бусдаас уучлал гуйж, алдаагаа дахин давтахгүй байж сурах нь чухал. “Намайг уучлаарай” гэдэг үгний шидээр үзэн ядах сэтгэл үргэж холддог юм. “Зүгээр ээ” гэдэг хариултыг инээмсэглэл дагалдаж явдагийг анзаарсан уу? Тэгээд л бүх зүйл сайхан болно.

ТѲГСГѲЛ

Энэ бичлэгийг уншаад ѳѳрийгѳѳ ѳмѳѳрѳх гэж байгааг тань ойлгож байнаа. Бүх хүнийг хамруулж шүүмжлээгүй, нийгэмд байгаа нийтлэг үзэгдэлүүдийг учирласан юм. Таны эргэн тойронд байгаа хүмүүс ямар байна, та ѳѳрѳѳ яг л тийм тѳлѳвт хувирдаг. Тэгэхээр та ѳѳрѳѳ ѳѳрчлѳгдѳж чадаад ѳѳрийнхѳѳ эргэн тойронд байгаа хүмүүстээ учирлан түгээж эхэлбэл, аажим аажимдаа олон хүмүүс ѳѳрчлѳгдѳж эхэлнэ. Эргэн тойронд тань сайн хүмүүс олширч, бие биенээ ойлгон хүндэлж, хайрлан санаа тавьж эхлэх дор та сэтгэлийн амар амгаланг мэдэрч бас аз жаргалтай болж эхэлнэ. Улс орон ч адил.

ДОПИНГ- БѲХЧҮҮД- НААДАМ

By gala-admin | НИЙГЭМ - УЛС ТӨР

Жил жилийн Үндэсний их баяр цэнгэлт наадмын дараа уралдсан морьд, барилдсан бѳхчүүд, харвасан харваачдын дунд “допинг” хэрэглэсэн эсэх талаар шалгалт хийгдэн, үүнийг дагасан хэрүүл маргаан тасардаггүй. Даяарчлал дэлгэрч, дэлхий ертѳнц хавтгайрч байгаа энэ үед мэргэжлийн спортын муу нѳлѳѳ Монголд нэвтэрч байгаагийн илрэл бас нотолгоо.

Бѳхчүүд яагаад допинг хэрэглэдэг вэ?

1.Олон түмнийг цэнгүүлэн, “үнэн хүчийг үзэн барин авч барилддаг” Монголын үндэсний бѳхѳѳ хүндлэн дээдэлдэг уламжлалт зан заншлыг буруугаар ашиглан бизнес болгож, үүнийг нь дэвэргэн хѳѳргѳдѳг “хѳѳсѳрсѳн” тогтолцоо бий болжээ
2.Жилдээ ганц болдог Улсын баяр наадмаар цол гуншин олгодог болохоор, үүнийг нь “Нутгийн Зѳвлѳл” нэртэй хэсэг нѳхѳд зохион байгуулан, их хэмжээний санхүүжилтээр тэдний шуналыг дэвэргэж байна
3.”Аварга” цолтой зарим бѳхчүүд нутаг жалгын үзлийг бий болгож бѳхчүүдийг талцуулан, зохион байгуулалтайгаар авилгын “найраа”-г хѳгжүүлэн бѳхчүүдээр “тоглож” байна
4.Бѳхчүүдийг хүндлэл бус “зусардалт” дагалддаг болсноор тэдний ёс зүй болон “жудаг” алдагдаж, олон олон залууст энэ нь их мѳнгѳ олох боломж, амар хялбар амьдралын жишээ болон түгж байна

“Мэргэжлийн спорт” бус хэрнээ “мэргэжлийн спорт”- ын түвшинд ойртохүйц хэмжээний алдар хүнд, бай шагнал дагалддаг болохоор л зарим бѳхчүүд мэргэжлийн спортын “хар толбо” болох допинг хэрэглээд байгаа хэрэг шүү дээ. Харин бид мэдсээр атлаа мэдээгүй дүр эсгэн амжилт гаргахад нь хѳѳргѳн зусардаж, алдаа гаргахад нь дэвсэлж унагаад, дээрээс нь нулимж суудаг муухай “дуршилтай”. Бидний ѳмнѳ бѳхчүүд ил тод “найраа” хийн доромжилж, бид урьдчилан мэдсээр байгаа хэрнээ даган баясч, нийтээрээ наадмын бѳх хэмээх “тавилттай жүжигэнд” дасан дассаар олон он жилийг үдэж буй. Одоо хэр нь даган жүжиглэсээр буй бид арчаагүй тэнэг, зусар мунхагууд…

Жилдээ ганц болдог “Үндэсний баяр наадмын тухай хууль” гэгчийг баталж, цол гуншинг “Монгол Улсын Ерѳнхийлэгчийн зарлиг”- аар олгодог болсон нь удирдагчтайгаа, олон түмэнтэйгээ “Хѳгийн байдал”-д харагдаж, муухай шившиг болж байна. Энэ тэнэглэлээ зогсоож:

-Бѳхчүүдийн бүтэн жилийн барилдсан амжилтаар “Бѳхийн Холбоо” нь “цол” олгодог, баяр наадмаар зѳвхѳн “чимэг” нэмдэг болох хэрэгтэй мэт
-Бай шагналыг нь хүндлэл, бэлэгдэлийн хэмжээнд олгож байвал зохилтой мэт
-Mонгол бѳхчүүд олширч дэлхийн жишигтэй дүйцэхүйц хэмжээнд хѳгжиж байгаа бол Японы “Сумо” барилдаан шиг “мэргэжлийн” хэмжээнд хѳгжүүлэн байнгын бооцоот тэмцээнүүдийг зохиож болох мэт. Үүнийг нь “Үндэсний баяр наадмын барилдаан”-тай хольж жишиж боломгүй мэт. Тус тусдаа хѳгжиж байвал зүгээр мэт.
-“Цол”, “чимэг”- үүдийг тодорхой хугацаанд хадгалж чадахгүй тохиолдолд “хурааж авдаг” болчихвол хэн дэмий зүйлд мѳнгѳѳ үрж “авилга “-ыг хѳгжүүлэх билээ

Энэ жилийн түрүүлсэн бѳх допинг хэрэглэсэн нь нотлогдвол, “аваргa” цолыг нь хурааж, “хурандаа” цолыг нь буцааж, эхнэрт нь бэлэглэсэн машинаа эргүүлж авах гээд бѳѳн “шившиг” болгох нь дээ. Энэ цолыг нь зарлигаар олгосон “Ерѳнхийлэгч” ч бас хариуцлага хүлээж таарнаа даа. Ичгэвтэр ч лүднүүд юмаа даа, монголчууд бид. Одоо ингэж тэнэгтэхээ болимоор байна даа.

БАСАМЖЛАЛ

By gala-admin | НИЙГЭМ - УЛС ТӨР

-Баримт нь маш тодорхой зүйл дээр улстѳрчид огтоос ичихгүй худлаа ярьж байгаагийн цаана “Үхсэн, эд муусайнууд энэний худал үнэнийг ялгаж салгаж мэдтэл хаа ч байсан юм” гэх басамжлал мэдрэгддэг.

-Тодорхой нэг асуудлаар хоёр улстѳрчид хоорондоо маргалдахдаа бие биенийхээ муу сул талыг дѳвийлгѳн гүрийдэг. Ѳѳрийнхѳѳ “зѳв” гэдгийг нотлохын тулд ѳрѳѳлийн алдааг тодруулан нийтэд цацахдаа ” Үхсэн, ингээд гүрийгээд байхад бүгдээрээ эс гэхэд нѳгѳѳ нэг хэсэг нь итгэж л таараа” гэх басамжлал мэдрэгддэг.

-Зүгээр марзганах атлаа зурагтын камер ѳѳр рүү нь чиглэмэгц хѳмсгѳѳ зангидан, хоолойгоо засч албархуу хэрнээ, учиргүй мэдэмхийрэн ярих тэдний толгойд “Үхсэн, юу ч гэж ярьсан яадаг юм, хүмүүс намайг мэдлэгтэй, ухаантай гэж харж байвал болоо” гэх басамжлал мэдрэгддэг.

-Aливаа хурал чуулган дээр бие биен рүүгээ хашгичин байж шүүмжлэх атлаа, гадагшаа гараад нѳгѳѳгийнхѳѳ дал мѳрѳн дээр алгадан “Юм санаагүй биз дээ, хѳгшѳѳн. Ингэхээс аргагүй байлаа, ойлгож байгаа биз дээ?” хэмээн зусардан инээх тэдний толгойд “Үхсэн, ард олны ѳмнѳ шударга үнэнч харагдаж байхад бид дотроо арга эвээ олоод л байна шүү дээ” гэх басамжлал мэдрэгддэг.

-Ѳѳр хоорондоо хуйвалдан зальт аргаар бусдын боломжийг хулгайлан, олон нийтэд зориулсан хѳрѳнгѳнѳѳс завшисныхаа дараа үгсэн булзааруулахдаа “Үхсэн, хууль тогтоох, шийдвэр гаргах эрх мэдэл нь бидэнд байгаа юм чинь эд муусайнууд “Тэмээ туйлаад тэнгэрт гарахгүй, ямаа туйлаад янгиа эвдэхгүй” шүү дээ” гэх басамжлал мэдрэгддэг.

-Илт хулгайлж завшсан, эсвэл ѳѳрийнх нь тэнэглэл нь мэдрэгдэж олон нийт дургүйцэн зэвүүцэж эсэргүүцэх үед “Үхсэн, сүржигнэж л байг. Ямар ч асуудлыг их мѳнгѳѳр аргалж зохицуулж л таараа. Яг цагтаа тулахаар их мѳнгѳнѳѳс хэн ч татгалзаж чаддагүй л байхгүй юу?” гэх басамжлал мэдрэгддэг.

-Одоо эд нар 2020 оны сонгуулийн тухай сэтгэлдээ бага зэрэг түгшүүртэй бодож байгаа ч “Үхсэн, ангайтал нь амлаад, хангалттай мѳнгѳ цутгаад ѳгѳхѳд эд муусайнууд биднийг сонгохгүй хаачих юм бэ?” гэсэн басамжлал мэдрэгдэж байна.

-Дэлхийн хэмжээнд үнэлэгдэх мэдлэг чадвартай, дэлхийн хѳгжил, хурд, боломжийн тухай ярьж байгаа залуусыг харахдаа зальтай гэгчээр инээвхийлэн “Үхсэн, амьдрал мэдэхгүй бацаанууд бидний энд хүртэл хаа ч юм, аргалж болохгүй юм гэж байдаггүй юм” гэх басамжлал мэдрэгддэг.

…”Амташсан хэрээ арван гурав дахиж байгаа” ѳнѳѳгийн улстѳрчидийн олон нийт, иргэдийг басамжилж байгаа дүр зураг надад ингэж л тѳсѳѳлѳгддѳг. Бид ч ѳѳрсдѳѳ мунхаг тэнэгтээ тэдэнд ийн басамжлуулж байгаа нь үнэн.

-Монголчууд бид алив асуудал яг ѳѳрт нь ирж хохирол учруулаагүй л бол бусдын хохирлын тѳлѳѳ огтоос дуугардаггүй “амиа бодсон” муу зантай.

-Хэн нэгнийг шүүмжлээд хашгираад байх атлаа яг тэр хүнтэйгээ нүүр тулаад уулзах ахул, юу юугүй зусардаад эхэлдэг “хулчгар” зантай.

-Аливаа асуудалд ѳѳрийн тархиараа дүгнэлт хийж эргэцүүлэхийн оронд, учрыг нь гүйцэд ойлгохгүй хэрнээ бусдын хашгираад байгаа газар очоод дагаад хашгирдаг “хийрхүү” зантай.

-Ѳѳрийнхѳѳ болон ѳѳрийн амьдралын тухай эргэцүүлэх дургүйгээс бусдад л бурууг ѳгч, тэдэнд дургүйцэн гомдож, тэднийг үзэн ядах “тэнэгдүү” зантай.

-Ѳѳрѳѳ хичээж хѳдѳлмѳрлѳн баялаг бүтээдэггүй атлаа шударгаар хѳдѳлмѳрлѳн баяжиж байгаа хүмүүст дургүйцэн, тэднээс мѳнгѳ салган авч үрэх “шуналтай” зантай.

-Ямар ч асуудлыг тасралтгүй шүүмжлэн, буруутгаж хашгирах хэрнээ яг ѳѳр дээр нь ажил даалгаад хариуцлага ирэхээр юу ч хийж чадахгүй зугатаагаад арилдаг “арчаагүй” зантай.

За тэгээд “үзэн яддаг” улстѳрчдийнхѳѳ тухай, тэдэнд дандаа “чадуулж” байдаг ѳѳрсдийнхѳѳ талаар эргэцүүлээд эрүүл ухаанаар дүгнээд үз дээ? ХЭН НЬ БУРУУТАЙ БАЙНА ВЭ?

ОРОО БУСГАА УЛСТѲР

By gala-admin | НИЙГЭМ - УЛС ТӨР

…Хѳнжилдѳѳ орох завгүй хѳнѳѳлдѳн тэмцэлдэж

Орондоо орох завгүй олзолдон тэмцэлдэж… гэдэг шиг Монголын улстѳр үнэн ШОГ байнаа. “Эх оронч”, “шударга” дүр эсгэгчдийн хуурамч баг хууларч, “шунал нь шулам” болсон бэртэгчин тѳрх тодрох тусам ОЙ ГУТМААР.

*УИХ ын дарга М.Энхболд огцрохгүй гэдэг шалтгаанаа олон талаас нь тайлбарлан “гүрийж” байна. М.Энхболд, Ц.Элбэгдорж, Бадамжунай, Наранхүү гэх мэт хүмүүсийн  бүрдүүлсэн МАНАН бүлэглэл зѳвхѳн М.Энхболдын албан тушаал дээр тогтож байна. Хэрэв М.Энхболд энэ албан тушаалаасаа огцорвол энэ бүлэглэлийн тогтоосон хана хэрэм нурж, ѳѳрсдѳѳ хуулийн ѳмнѳ хариуцлага хүлээх ёстой болно. Тийм болохоор Ц.Элбэгдорж тэвдсэндээ энд тэнд ярилцлага ѳгч ард олныг “хошгируулах”-ыг оролдож буй. Улстѳрийн хор найруулах, их мѳнгѳѳр хахуулдан “үнэн”-ийг худалдаж авах оролдлого бүхэн нь эдний уналтын сүүлийн шалтгаан болж буй мэт. Гэхдээ эд эцсээ хүртэл зууралдах бололтой.

*Саяхан тѳмѳр замын 280 сая долларын асуудлыг намжааж чадсан Монгол Улсын Ерѳнхийлэгч Х.Баттулга, ЗГ ын гишүүд нь ЖДҮС ийн зээлийн асуудалд холбогдоод байгаа Ерѳнхий сайд У.Хүрэлсүх нарын бүлэглэл бий болж, М.Энхболд, Ц.Элбэгдорж нарын үүсгэсэн бүлэглэлээс илүү хүчтэй болох вий гэсэн айдас улстѳрчдийн болон олон нийтийн дунд бий болчихлоо. “Чонын амнаас гараад барын аманд орох вий” гэдэг болгоомжлол, бие биенээ үгүйсгэн ѳѳрсдийгѳѳ ѳмѳѳрѳн хэвлэлээр түгээж буй олон тайлбруудын дунд эргэлзэх эргэлзээг бий болгож байна. “Тѳмѳр замын 280 сая ам долларын асуудал бол “60 тэрбумын хэрэг”-тэй адил тов тодорхой зүйл шүү дээ” хэмээн дүгнэж байгаа хүмүүс олон байна. Гэхдээ Х.Баттулга, У.Хүрэлсүх нар асуудалд хэрхэн хандахаас шударга тогтолцооны баталгаа бий болно.

*Бага наснаасаа “бэрхийг бус эрхийг сурсан” цѳѳн биш залуусын тѳлѳѳлѳл Н.Номтойбаяр, О.Содбилэг, Г.Тэмүүлэн нар Монголын улстѳрд “Мѳнгѳѳр бүхнийг шийдэж болдог” жишгийг үлгэрлэн үзүүлсээр удаж буй. Боловсрол мэдлэг, дадлага туршлага, хүн чанар ёс зүй Монголын улстѳрд тийм ч чухал биш гэж мэдрүүлж буй тэдний хандлага нь Монголын улстѳрийн үнэ цэнэгүй, хүчгүй сул дорой, бодлогогүй зарчимгүй, алсын хараагүй байгаагийн нотолгоо болсоор байна. Тэвдэж сандарсандаа эрээ цээргүй, бүдүүлэг балмад авирлаж байгаа нь Монголын улстѳрд насны намба, амьдралын туршлага, чин сэтгэл зүтгэл ямар ихээр хэрэг болдгийг нотолж байгаа хэрэг.

*Талцаж хэрэлдсэн 2 тал “Бүгдээрээ шалуулцгаая” гэж уриална. “Шударга бусын хонгил”- ын бүтэц болсон Үндсэн Хуулийн Цэц, АТГ, Ерѳнхий Прокурор, Дээд Шүүх, ТЕГ зэрэг байгууллагуудын удирдлагууд нь М.Энхболд, Ц.Элбэгдорж нарын томилсон хүмүүс учраас ямар ч асуудал “шударгаар шийдэгдэх боломжгүй” хэмээн цэрвэцгээж байна. Хэрвээ эднийг солиход Ерѳнхийлэгч Х.Баттулга, Ерѳнхий сайд У.Хүрэлсүх нар нѳлѳѳлѳх аваас “Хариу ѳшѳѳ авалт” болж магадгүй хэмээн бас эргэлзэцгээж байна. “Шударга ёс”- ны хэмжүүр болсон “Хуулийн засаглал”-д иргэд нь итгэхгүй байгаа нь хамгийн аймшигтай үзэгдэл. “Сул дорой”, “худалдагдсан” гэж хардаж буй “Хуулийн засаглал”-ын шинэчлэлээс л бүх зүйл шалтгаалах болж буй мэт.

*”Шударга ёс”- ны тѳлѳѳ хамгийн ихээр дуугарч байсан Ж.Энхбаяр, Н.Учрал нарын залуус ѳѳрсдийн хувийн эрх ашгийн тѳлѳѳ хууль зѳрчиж байсан нь нотлогдож, “дуугаа хураах” тусам хүмүүс хамгийн ихээр дургуйцэн бухимдаж байх шиг. Хүмүүсийн итгэл найдвар нурах тусам “Тогос шиг гоёж, хѳхѳѳ шиг донгодсон” ч ийм залууст итгэхгүй болж, шударга ёсны тѳлѳѳ тэмцэж байгаа залууст эргэлзэх шалтгаан нь болж байна. Яг энэчлэнгээр ихэнхи улстѳрчид ямар нэгэн хэмжээгээр асуудалд холбогдож байгаа нь “мянган үхрийн эвэр доргих” шалтаг болж Монголын улстѳрийг хамгийн “бохир заваан” орон зай мэтээр тѳсѳѳлѳхѳд хүргэж байна. Бие биенээ “барьцаалсан” энэ тогтолцоо нь Монголын ултѳрийг цэвэршихэд мѳн ч их саад болно доо.

*За тэгээд бид ѳѳрсдѳѳ ч хѳѳрүү хийрхүү, зусарч туйлшрамтгай, мѳнгѳѳр худалдагддаг муу чанараа тэвчиж шударга ёсны тѳлѳѳ ухамсартайгаар тэмцэх шаардлагатай болж байна. Компьютерийн араас хүссэнээрээ хашгирах амархан ч, цуглаанд очоод хүмүүсийн ѳмнѳ үгээ хэлэх амаргүй. Хоорондоо хов болгон маргалдах амархан ч, бодит амьдралаа түгээж буй мэдээлэлтэй харьцуулан дүгнэх амаргүй. Мэдээж бүхнийг ѳѳрчлѳх амархан мэт харагдах авч яг цаг дээрээ энэ бүхэн хэцүү, маш их цаг хугацаа шаардагдах болно. Тэгэхээр тэвчихээс гадна бид ч ѳѳрсдѳѳ ѳѳрчлѳгдѳн хѳгжих шаардлагатай болно. Улстѳрѳѳс хамааралгүйгээр амьдралаа авч явах, хүсэл мѳрѳѳдлѳѳ биелүүлэх гэж хичээх, ядаж л хүн бүр ѳѳрийн чадах зүйлээ хийж байх нь улс  орны хѳгжилд оруулж буй хувч нэмэр болно доо.

…Хичнээн “новшийн”, “хѳгийн” байлаа ч одоо ухрах газар үгүй боллоо, эрхэм улстѳрчид ѳѳ. Зѳвхѳн урагшаа явахын тулд:

1.     Эхлээд “60 тэрбумын” хэрэгтэй холбоотой асуудал болгон УИХ ын дарга М.Энхболдыг огцруулан хариуцлага тооцох хэрэгтэй. Үүний дараа нотлоод байгаа МАНАН бүлэглэлийн хууль бус үйлдлуудийг шалгаж үнэн худлыг нь нотлох шаардлагатай болж байна.

2.     Дараа нь ЖДҮС аас зээл авсан УИХ ын болон ЗГ ын гишүүдийг шалгаж хариуцлага тооцох хэрэгтэй болно. Тэд албан тушаалаасаа огцорч хуулийн хариуцлага хүлээх ёстой. Үүнээс улбаалаад олон хэргүүд сѳхѳгдѳж эхэлнэ. Ж.Мѳнхбат, Н.Номтойбаяр, С.Эрдэнэ гэх мэт нѳхдүүдтэй холбогдож яригдаад байгаа асуудлууд зѳндѳѳ бий.

3.     Асуудлыг шударгаар шийдэхийн тулд ҮХЦ, АТГ, ТЕГ, Дээд Шүүх, Ерѳнхий Прокурор гэх мэт хуулийн засаглалын байгуулалгуудын шинчлэлийг мэргэжлийн болон олон нийтийн байгууллагуудтай хамтдаа шийдэх хэрэгтэй болох байх.

4.     Маш олон хүмүүс шалгагдаж шийтгэгдэх учраас “захиалгаар хэлмэгдүүлэлгүйгээр” шударгаар шийдэх баталгаа шаардагдана. Хэрэв этгээд буруутай нь нотлогдвол хууль бусаар олон бүх орлогыг хураан авч Улсыг хохиролгүй болгох хэрэгтэй болно. Эс тэгвэл хулгайлж завшсан мѳнгѳѳрѳѳ дахиад л улстѳр хийж эхэлцгээнэ. Бидэнд ийм гашуун туршлага зѳндѳѳ бий.

5.     Энэ бүх алдааг дахин давтахгүйн тулд маш олон хуулийн заалт болон дүрэм журмуудыг шинэчлэх, хэм хэмжээ стандартыг шударгаар тогтоох хэрэгтэй болно. Түүнийгээ олон нийтэд хүргэж, олон нийт ч элдэв тэнэгрэлийнхээ тѳлѳѳ адилхан хариуцлага хүлээж эхэлнэ. Иргэн бүхэн татвараа ухамсартайгаар, үнэнч шударгаар тѳлж эхлэхэд л энэ шинэчлэлийн үр дүнгийн нотолгоо болно доо.

6.     Ёс зүйн хэм хэмжээгээ бас “араа бодож” ѳнѳѳгийн улстѳрчид буруутай үйлдлийнхээ тѳлѳѳ олон түмнээс уучлал гуйж, хариуцлагаа хүлээж сурах ёстой болно доо. “Сайн нэрийг хүсэвч олдохгүй, муу нэрийг хусавч арилахгүй” гэдэг хэллэг бий. “Хэрэг хэзээ ч хуучирдаггүй юм”, улстѳрчид ѳѳ.

…Ѳнѳѳгийн Улаанбаатарын утаа, ѳнѳѳгийн Монголын улстѳрчдийн “бүтээл”. Шударга бус, эрээ цээрээгүй үйлдэл бүхэн нь утаа шиг бидний хоолойг хорсгож, цээжийг давчдуулан, нүднээс нулимс урсгаж байна. Улаанбаатарын утааг шийдэх боломж байгаатай адил, улстѳрийг шинэчилж ѳѳрчлѳх боломж ч бас бий. Тэр нь ѳѳр хэнээс ч биш монголчууд биднээс л хамаарна даа. Судалгааны статистик, мэдээллийн анализ, шинжлэх ухааны үндэслэлтэй шийдвэргүйгээр улс орон хѳгждѳггүй юм даа.

“Л.ОЮУН -ЭРДЭНИЙГ ДЭМЖИХ ХЭРЭГТЭЙ” гэж бодож байгаа шалтгаанууд

By gala-admin | НИЙГЭМ - УЛС ТӨР , НИЙТЛЭЛ

Сүүлийн үед Монголын нийгэм болоод улстѳрийн амьдралд болж буй үйл явдал, “Цензургүй яриа”, “Ам нээвэл”, “Мѳнхтѳрийн цаг” гэх мэт мэдээллийн сүлжээгээр яригдаж буй баримтуудыг анхааралтай үзэн харьцуулснаар надад ийм ойлголт тѳрж, ѳѳрийнхѳѳрѳѳ дүгнэж байна.

Нэг. МОНГОЛЫН НИЙГМИЙН АНЗААРАГДАХ ГАДААД БАЙДАЛ

-Хот тѳлѳвлѳлтийн бодлого алдагдаж, газар олголт ямар ч эмх замбараагүй болсноос үүдэлтэй ачааллаа даахаа больсон автозамын ТҮГЖРЭЛ

-Уул уурхайн үйлдвэрлэл хэт давамгайлж хѳдѳѳгийн хѳгжлийн бодлого байхгүй болсноос үүдэлтэй ачааллаа даахаа больсон гэр хорооллын УТАА

-Газрын доорх болон нийгмийн баялгийг цѳѳхѳн хүмүүс хууль бус аргаар завшин баяжиж, бусдадаа боломж олгохгүй байгаагаас үүдэлтэй ЯДУУРАЛ

– Нийгмийн хамгаалал үйлчилгээний стандарт байхгүйгээс ажилгүйдэл ихэсч,  ажил олох, бизнесээ хѳгжүүлэх гэж хүнд сурталтнуудад ѳгч буй АВИЛГАЛ

-Зѳвхѳн цаасан дээр байдаг атлаа амьдралд хэрэгждэггүй хуулийн балгаар шударга ёсны хэмжүүр үгүй болж, хэн ч хариуцлага хүлээдэггүйн БУХИМДАЛ

-Ѳѳрийнхѳѳрѳѳ амгалан тайван ажиллах амьдрах боломжийг үгүй болгон, ѳѳртѳѳ итгэх итгэлийг нь ч хугалж буй тэгш бус тогтолцооны эсрэг ХОРСОЛ

-Мэдээллийн тэнцвэр алдагдаж зѳвхѳн хар бараан мэдээлэл голчилсоноор нийгэмд үүсгэж буй талцал, бие биедээ итгэхээ больсоны илрэл ҮЗЭН ЯДАЛТ

Хоёр. МОНГОЛЫН УЛСТѲРИЙН ДОТООД БАЙДЛЫН ТѲСѲѲЛѲЛ

-Сүүлийн 28 жил Монголын Тѳрийн эрх мэдлийг ээлжилж барьж байсан  намуудын удирдлагууд жижиг эрх ашгийн тѳлѳѳ нэгдэж байгуулсан МАНАН

-Нийт ард олны ѳмч байхаар хуульчлагдсан газрын доорхи баялгуудаас илүү их хувь хүртэж зѳвхѳн ѳѳрсдѳѳ баяжихыг хүссэн хэсэг ултѳрчдийн БҮЛЭГЛЭЛ

-Мэдээлэл хурдан авах боломжоо шийдвэр гаргах боломжуудтайгаа хослуулан ѳѳр хоорондоо хуйвалдан нийгмийн баялгийг хувааж завших ШУНАЛ

-Их хэмжээний авилгал намдаа ѳгч эрх мэдэлд хүрсэн улстѳрчид, шийдвэр гаргах эрх мэдлээ их хэмжээний авилгалаар арилждаг БИЗНЕСИЙН УЛСТѲР

-Хууль зѳрчиж хууль бус аргаар баяжиж байгаа бүх улстѳрчид хэн хэнийхээ фактыг мэддэг хэрнээ мэддэггүй юм шиг дүр эсгэсэн ХУЙВАЛДААН

-Улстѳрч бизнесмэнүүд, ашиг завшаан хайгчид ѳѳрсдийн бүлэглэлийн эрх ашигтаа нийцүүлэн хууль баталдгаас үүдэлтэй ХУУЛИЙН ДАРАНГУЙЛАЛ

-Ѳчүүхэн шуналдаа хѳтлѳгдѳн Монгол орны хѳгжил, монгол хүний үнэлэмжинд саад болж байгаа хэрнээ хэн ч ХАРИУЦЛАГА ХҮЛЭЭДЭГГҮЙ ТѲР

Гурав. ЯАГААД М. ЭНХБОЛД ОГЦРОХ ЁСТОЙ ВЭ?

Ард олныг бухимдуулж ядраагаад байгаа Монголын нийгмийн ѳнѳѳгийн байдал гэнэт бий болоогүй бѳгѳѳд Монголын Тѳрийн эрхийг ээлжлэн барьж байгаа  намуудын удирдлагуудын бий болгосон буруу тогтолцооны уршиг мѳн. Н.Багабанди, Н.Энхбаяр нарын үеэс суурь нь тавигдсан авилгал хээл хахууль, улстѳрийн шантаажны хариуцлага хүлээдэггүй энэ тогтолцоо Ц.Элбэгдорж, М.Энхболд нарын үед нам харгалзахгүйгээр бүлэглэлийн эрх ашгийн хэмжээнд тѳгѳлдѳржин хѳгжив. Тэд улстѳрд үе залгамжилсан ХААНТ тогтолцоог бий болгоцгоож, ѳѳрсдийгѳѳ дархалж үлдэхийг хүсэцгээж байна. Ѳнѳѳгийн нийгэмд шуугиан тариад байгаа:

1.     “60 тэрбум”-ын хэрэг

2.     “ЖДҮ”- ийн хэрэг

3.     Эрдэнэтийн 49% тай хамааралтай хэрэг

4.     “Стандарт” Банкны зээлийн хэрэг

5.     “Чингис”, “Самурай” бондын зарцуулалт

6.     “Үнэ тогтворжуулах хѳтѳлбѳр”-тэй хамаатай хэрэг

7.     Банкнуудын дампууралтай холбоотой хэрэг

8.     “Оюу толгойн” “Таван толгой”-н гэрээтэй холбоотой асуудал

9.     Тѳмѳр замын байгууламжтай холбоотой асуудал

гэх мэт олон асуудлуудад М.Энхболд, Ц.Элбэгдорж нарын нэр болон тэдэнд хамааралтай улстѳрчид холбогддог. Ц.Элбэгдорж Ерѳнхийлэгчээр, М.Энхболд УИХ ын даргаар ажиллаж байхдаа томилсон:

-“Үндсэн Хуулийн Цэц”

-“Авилгалтай Тэмцэх Газар”

-Ерѳнхий Прокурор

-Дээд Шүүх

зэрэг хууль хэрэгжүүлэх болон гүйцэтгэх байгууллагуудын удирдлагууд тэдний “захиалга”-aар ажиллан нийгэм дэх ШУДАРГА ЁС ыг гажуудуулж байна хэмээн хардаж байгаа. Тэднийг ѳѳрчлѳхгүйгээр хариуцлагын шударга тогтолцоо бий болохгүй, бид айдас болгоомжлолд автсаар байх болно.

Хэрвээ М.Энхболдыг огцруулан шударга зарчмын эхлэлийг тавьж чадвал, олон улстѳрчдийн талаарх “хардлага” ил тод болох учиртай. М.Энхболдын бүрдүүлсэн хуулийн дарангуйлалын тогтолцоог нурааж байж Ц.Элбэгдорж, Х.Баттулга, У.Хүрэлсүх нартай холбон хардаж байгаа олон асуудлууд ч ил тод болж хүлээх шаардлагатай хариуцлагаа хүлээцгээх болноо. Юу юунаас илүү Монголын улстѳрийн гажуудсан тогтолцоог нурааж бид ѳѳрсдѳѳ хүсээд байгаа  “шударга ёс”- ыг тогтоох эхлэл болон боломж нь энэ байх болно. Бид М.Энхболд гэдэг хувь хүнтэй бус, энэ хүний оролцоотойгоор бий болсон гажуудсан тогтолцооны эсрэг тэмцэх ёстой болж байна. Эс тэгвэл бид цаг үргэлж үр дүнгүй гоншигоносоор л байх болно доо. Эцэстээ цѳхѳрвѳл яана.

Дѳрѳв. ЯАГААД Л.ОЮУН -ЭРДЭНИЙГ ДЭМЖИХ ХЭРЭГТЭЙ ВЭ?

Энэ асуудлыг анх хѳндѳж тавьж үүнийхээ тѳлѳѳ цѳхрѳлтгүй тэмцээд байгаа Л.Оюун -Эрдэнэ бол “Ардын баатар” биш. “Харвард”-ад улстѳрийн чиглэлээр суралцаж, дэлхийн хэмжээний улстѳрийн тогтолцоог судалж ухаарсан түүнтэй би олон удаа уулзаж ярилцан нѳхѳрлѳж байсан болохоор багагүй мэднэ, бас түүнд итгэдэг. Бага залуугаасаа улстѳрд орж НАМЗХ байгууллагыг удирдан сайн муутай нь хутгалдаж байсан түүнийг “тѳгс тѳгѳлдѳр”, “цэвэр ариун” хүн гэж хоосон магтахгүй ээ. Бусадтай л адил алдаа, оноотой байсан тэрээр энэ системийн гажуудлыг олж мэдрэн “ѳѳрчлѳх хэрэгтэй” гэсэн итгэл үнэмшилдээ хѳтлѳгдѳн яваа нь үнэн. Ерѳнхийлэгчийн сонгуульд дэмжиж байсан М.Энхболдынхоо эсрэг тэмцэж байгаа нь, хувь хүнтэй нь бус түүний оролцоотой бий болсон улстѳрийн системийн гажуудлын эсрэг тэмцэж байгаа нь ч үнэн.  Ирээдүйгээ ѳѳдрѳгѳѳр харж байгаа залуу хүний хувьд энэ ирээдүй нь Монголын улстѳрийн эрүүл саруул тогтолцоотой холбогдож байж л бодит биелэл болно хэмээн ухаарч байгаа олон залуусын нэг нь.

Монголын улстѳрийн гажуудсан системийн эсрэг “хэн нэгэн хүн ѳѳрийн ажил амьдралын эрсдэлээ үүрэн манлайлж тэмцээд эхлээсэй” гэж хүсч байсан монголчууд бид одоо л энэ залууг дэмжих цаг нь болж байна.

-М.Энхболдыг огцруулснаар “бүх зүйл сайхан болж чадахгүй нь” үнэн ч, ядаж л хариуцлагын шударга тогтолцооны эхлэл тавигдана гэж би итгэж байна.

-Ц.Элбэгдорж, М.Энхболд нарын нэгдэж бий болгосон тогтолцооноос ч аюултай Х.Баттулга, У.Хүрэлсүх нарын нэгдэл бий болох байх хэмээн болгоомжлоод байгаа хардлагыг, шинэ тогтолцоо гаргуулахгүй байхын тѳлѳѳ бид нэгдэх хэрэгтэй болж байна.

-Энэ бол хувь хүмүүс хоорондын “ѳс хонзон авалт” бус бѳгѳѳд, нийгэмд шударга тогтолцоо бий болсноор монгол хүн бүр ѳѳрийн эх орондоо айдас түгшүүргүй, сэтгэл амар амгалан ажиллаж амьдрах бололцооныхоо тѳлѳѳ бид нэгдэн тэмцэх хэрэгтэй болж байна.

-Ѳѳрсдѳѳсѳѳ илүү үр хүүхдүүдийнхээ ирээдүйд санаа зовинож байгаа монголчууд бид, тэдэндээ эрүүл саруул, айдас дарамтгүй нийгмийг бий болгон үлдээхийн тѳлѳѳ одоо нэгдэн дэмжих хэрэгтэй болж байна.

Ганц хүн хэдий мундаг байлаа ч нийгмийн ѳѳрчлѳлтѳд юу ч хийж чадахгүй. Л.Оюун Эрдэнийг дэмжин нэгдэж байгаа залуус, улстѳрчид болон иргэдэд би лав талархаж байна. Би бас түүнийг чин сэтгэлээсээ дэмжиж байгаа.

Тав. БИД ТУЙЛШРАМТГАЙ, УЯРАМТГАЙ, УРВАМТГАЙ

Монголчууд бид алив нэгэн мэдээлэл болгоны дараа сэтгэлгээ нь савлаж байдаг. Амьдралд нь муугаар нѳлѳѳлж буй улстѳрийн систем нь “гажуудсан” гэдгийг бүгд хүлээн зѳвшѳѳрѳх атлаа, буруутангууд нь жаахан тайлбарлан учирлах тѳдийд ѳрѳвдѳн уярч эхэлнэ. Тэгснээ тэмцлийг эхлүүлсэн нѳгѳѳ хүнээ буруутган хардаж эхэлдэг. Бидний юунд ч үл итгэн, юм болгоныг хардаж байдаг сэтгэлгээний цѳхрѳлийг бий болгосон нѳхдүүд энэ сул талыг маш сайн мэддэг тѳдийгүй үүн дээр л тоглолтоо хийдэг нь үнэн. Би 2 ч сонгуульд Ц.Элбэгдоржийг дэмжиж байсан нь, “шударга ёс”- ыг тогтоох тухай түүний амлалтад итгэсэн хэрэг. 8 жилийн дараа тэрээр сайхан ярьсаар атал бидний тѳсѳѳлж байсан “шударга ёс” Mонголд тогтсон бил үү? Сайхан ярих, хийж бүтээхийн хооронд ямар их зѳрүү байдгийг би лав амьдралаараа мэднэ. Амаргүй хэдий ч чин сэтгэл байваас түүнийг хийж болдгийг ч мэднэ.

Аливаа нэгэн асуудалтай холбоотой мэдээллүүдийг хооронд нь харьцуулан ѳѳрсдийн дүгнэлтээ гаргах боломж хүн болгонд бий. Заавал хүн болгонд таалагдах албагүй ч, ийм тѳсѳѳлѳл нь хувь хүний итгэл үнэмшил болон тѳлѳвшиж байдаг. Олон олон зѳв тѳсѳѳлѳл, итгэл үнэмшил нь нийгмийг ѳѳрчлѳхѳд сайнаар нѳлѳѳлдѳг. Олон олон хүмүүс Л.Оюун -Эрдэнэ болон түүний нѳхдийг дэмжээсэй хэмээн хүсч байна. Бас тэднийг зорьсон зорилгоосоо ухарч бүү няцаасай хэмээн хүсч байна. Тэдний хичээж бүтээсэн ѳѳрчлѳлт нь Монгол орны хѳгжлийг ѳѳрчилж, монгол хүний нэр хүнд үнэ цэнийг дэлхийн хэмжээнд үнэлүүлээсэй гэж хүсч байна. Хэрвээ бид энэ хэвээрээ үргэлжлээд байх аваас автозамын түгжрэл ч, хотын хорт утаа ч арилахгүй хэвээрээ байсаар байх болно.

БИДНИЙ СЭТГЭЛГЭЭ ЮУНД ДАСЧ ОРХИО ВЭ?

By gala-admin | НИЙГЭМ - УЛС ТӨР

Бидний хувьд “Ийм л байх ёстой” гэдэг итгэл үнэмшил, “Шударга ёс”-ны хэмжүүр нь болж байдаг. Тэр итгэл үнэмшил алдагдаад эхлэхээр эхлээд зэвүүцэн дургүйцнэ, тэр муу зүйл үргэлжлээд ирэхээр дуугүй болно, тэр муу зүйл нийгэмд тогтоод ирэхээр дассаар “Байх л ёстой зүйл юм байна” хэмээн хүлээн зѳвшѳѳрнѳ. Гэхдээ тэр муу зүйл ѳѳрийнх нь ажил амьдралд нѳлѳѳлѳѳд эхлэхээр, хүмүүсийн харилцаа үүнийг дагаад худал хуурмаг болоод ирэхээр, энэ бүхний нѳлѳѳгѳѳр таны сэтгэл санаа тайван бус бухимдалтай болоод ирэхээр таны сэтгэл санаа ядарч доройтдог. Хүмүүсийн сэтгэл амар амгалан, тайван байж чадахаа болихоор нийгмийн хэмжээнд чичирхийлэл үүсэх аж, яг л газар хѳдлѳлтийн ѳмнѳх үе шиг. Ѳнгѳрсѳн 20 гаруй жилийн хугацаанд монголчууд бидний сэтгэлгээ ямар муу зүйлд дасч орхио вэ?

Нэг. БИД МОНГОЛЫН УЛСТѲРИЙГ “БОХИР” ХЭМЭЭН БОДОХ БОЛЖЭЭ.

Уг нь “сайн хүн” гэж бодож сонгосон нѳхѳр нь сонгуулийн үеэр жинхэнэ найз шиг дотносож байснаа сонгогдонгуутаа зан нь хувирч “тѳрѳл арилжсан” мэт болоход эхэндээ дургүй нь хүрч байснаа дараа нь “За даа тэгэх ёстой л юм байлгүй дээ” хэмээн бодно. Аажимдаа “За даа энэнээс юу ч гуйх билээ, яршиг цаашаа” хэмээн хэдэрдүүхэн тѳвѳгшѳѳнѳ. Олон олон хүн улстѳрд ороод бохир зүйлтэй хутгалдсаныхаа тѳлѳѳ элдэв хэл аманд ѳртѳхѳд нь “За даа бүгдээрээ адилхан юм шив дээ. Угаасаа улстѳрд орсон хүн болгон элдэв муу зүйлд хутгалддаг юм байна” хэмээн хайнгадуухан эргэцүүлнэ.

Хоёр.  ЭРХ МЭДЭЛД ХҮРЭЭД АХ ДҮҮСЭЭ “ѲѲД НЬ ТАТДАГ” ГЭЖ ИТГЭДЭГ

Хэн нэгэн эрх мэдэл бүхий албан тушаалд очиход нь “За даа эднийхний амьдралд дээшлэх нь дээ” хэмээн атаархангүй бодно. Нээрээ л бодсоноор нь болж тэр нѳхрийн ах дүүс нь албан тушаалд дэвшиж эхлэхэд дотроо дургүй байсан ч “Тэгэх ёстой” мэт хайнгадуухан хүлээн зѳвшѳѳрнѳ. “Хэнд эрх мэдэл буй, түүнд хилэнц оршдог” болохоор дуртай ч эс дуртай ч тэднийхэнд долигонож эхэлдэг. Наашаа харж инээх атлаа цаашаа харж нулимна.  Эрх мэдэлд хүрсэн хүн болгон ѳѳрийн “гарын хүн” болгон ах дүүс найз нѳхдѳѳ мэдлэг чадварыг нь эс харгалзан янз бүрийн албан тушаалд томилуулж байгаа нь ѳѳрсдийн булхай, луйвраа нууж, “хам хэрэгтэн” болгох үйлдэл мѳн.

Гурав. УЛСТѲРЧДИЙГ ТѲРѲѲС ХУЛГАЙ ХИЙХИЙГ БИД ЗѲВШѲѲРСѲН

Одоо асуудалд ороод байгаа эрх мэдэлтнүүд хэнд ч мэдэгдэхгүйгээр бүхнийг хийж байсан гэвэл худлаа. Хэрэгжүүлэх шатанд нь мэдэж байсан олон хүн “Мэдсэн ч мэдээгүй юм шиг, сонссон нь сонсоогүй юм шиг” ѳнгѳрүүлж байсан. Бас цѳѳн биш хүмүүс “хусам”-наас нь хүртэж амаа хамхисан. Яг ѳѳрийнх нь амьдралд, эсвэл ѳѳрийнх нь аминд тулж ирээгүй л бол “Муу юм надаас л холуур ѳнгѳрѳг” хэмээн ханцуйдаа залбираад ѳнгѳрдѳг нь монголчууд бидний муу араншин. Хэн нэгэн асуудлыг босгож ирвэл “Муусайн луйварчингуудыг би мэдээд байсан юм аа” хэмээн хамгийн түрүүнд тэд л хашгирцгаана. Монголчууд бидний аймхай хулчгар, зусар дорой чанарууд улстѳрчдийг даврааж ил тод хулгайлцгаан олон түмнийг “Цагаан цаас” хэмээн тохуурхан нэрлэхэд хүргэжээ.

Дѳрѳв. ХУУЛИЙГ ЗѲРЧИЖ, БАС “АРГАЛЖ” БОЛНО ХЭМЭЭН БИД ИТГЭДЭГ

Нийгмийн халамж үйлчилгээний стандартгүй, хууль дурэм журам нь зѳвхѳн цаасан дээр байдаг монголчууд бидний хувьд бүх зүйлийг “аргалж” болдог гэдэгт чин сэтгэлээсээ итгэдэг. Машинтай мѳргѳлдвѳл даатгалын газартай холбогдохгүйгээр таньдаг цагдаагаа хайгаад давхичихна. Ямар нэгэн хэрэгт холбогдвол хуулийг судлахын оронд таньдаг мѳрдѳн байцаагч, эсвэл том даргын сайн найзыг сураглана. Ямар нэгэн хэрэгцээ гарвал “Яаж шийдэх вэ?” хэмээн эргэцүүлэхийн оронд шууд л “аргалж” чадах хүнийг хайна. Бие биенээ сүрдүүлэхдээ хүртэл “Би ардаа том татаастай шүү” хэмээн ил тод зарлана. Хуулийн заалт ярьсан хүний ѳѳдѳѳс “Түй май” хэмээн салаавч гаргаж томорно. Цѳѳхүүлээ монголчууд бидний хувьд асуудлыг хууль дурэм журмын дагуу бус таньдаг хүнээрээ дамжуулан шийдэх боломж нь авилгал юм.

Taв. МѲНГѲТЭЙ Л БҮХНИЙГ ШИЙДЭЖ БОЛНО ХЭМЭЭН ИТГЭДЭГ

Материаллаг хэрэгцээгээрээ ѳѳр хоорондоо ил тод ѳрсѳлддѳг монголчууд бидний хувьд “Мѳнгѳ бол Хаан”. Их мѳнгѳѳр хахуулдаж хүссэн газраа ѳѳрийн болгон авч байна. Мѳнгѳтэй Хятадын ѳмнѳѳс их мѳнгѳ авилгалд ѳгч байгаад хүссэн лицензээ зѳвшѳѳрүүлж байна. Их мѳнгѳѳр хахуулдаж хийсэн гэмт хэргээ хэрэгсэхгүй болгож байна. Их мѳнгѳѳр хахуулдаж хүссэн албан тушаалдаа томилогдож чадаж байна. Их мѳнгѳѳр хахуулдаж хүссэн шийдвэрээ гаргуулж дѳнгѳж байна. Их мѳнгѳѳр, их мѳнгѳѳр юун хүссэнээ хийж, хийлгүүлж чадаж байна. Бид ѳѳрсдѳѳ л илчлэхгүй байгаа болохоос авилгалгүй нэг ч салбар байхгүй дээ. Их бага хэмжээгээрээ л ялгарч байгаа болохоос. Наанаа бүгдээрээ “Үлмэдэгч” дүр эсгэж байгаа болохоос “мѳнгѳний боол” болж байгаагаа хүлээн зѳвшѳѳрѳхгүй байна.

…Сүүлийн үед ЖДҮ- ийн асуудлаас болж нийгэм даяараа шуугилаа. Энэ шуугиан бол олон нийтийн дээрх сэтгэлгээний ТЭСРЭЛТ. Хүмүүсийн арга нь барагдаж, тэвчээрийн хүлээс нь алдуурч байна. МАН дотроо задарч байгаа мэт харагдавч эрүүл сэтгэлгээ, дүр эсгэгчдийн ялгарал мэдрэгдэж буй хэрэг. Энэ бүхэнд ѳнѳѳгийн МАН ыг “шившиглэж” байгаа боловч энэ бохир системийн тогтолцоонд МАХН, МАН, АН бүгд ѳѳр ѳѳрийн оролцоотой. Монголын ард түмний эв нэгдлийг хангах үүрэгтэйгээр сонгогдсон Монгол Улсын Ерѳнхийлэгч П.Очирбат, Н.Багабанди, Н.Энхбаяр, Ц.Элбэгдорж нар бүгдээрээ буруутайгаар барахгүй дахин тэднийг улстѳрд ойртуулж ч болохгүй. Монголын Парламентэд 3 аас дээш удаа сонгогдсон бүх гишүүд буруутай. Тэдний хэнийг нь ч дахин улстѳрд ойртууламгүй. Энэ бохирын тогтолцоог хуулийн шийдвэрээр тэд л хамгаалж босгосон юм.

Монгол Улсын Ерѳнхий сайд У.Хүрэлсүх ЗГ ын асуудал хэлэлцсэн УИХ ын чуулган дээр “Шударга сайн, зоригтой дайчин үг хэллээ” хэмээн хүмүүс баярлаж байна. Сүүлийн 8 жилд монголын Тѳрийг “самарч” орхиод одсон Ц.Элбэгдорж, Монгол Улсын Ерѳнхийлэгчээр сонгогдохдоо бас иймэрхүү үг хэлж бид алгаа хорстол ташиж, цээжиндээ омогшин бадарч байв. Үг хэлнээс үйлдэл нь хамгаас чухал. Хичнээн амаргүй байх боловч Ерѳнхий сайд У.Хүрэлсүхийн ѳмнѳ “Ардын баатар” болох, “Адгийн новш” болох хоёрхон л сонголт бий. “Ерѳнхийлэгчээ дэмжье”, “Ерѳнхий сайдаа дэмжье” хэмээн уриалаад байгаа бид нар дээрх сэтгэлгээнээсээ ѳѳрсдѳѳ салж чадвал үүнээс илүү дэмжлэг гэж юу байх билээ. Шударга ёсыг тогтоож, “Хуулийн ѳмнѳ хүн бүр адил тэгш байх” зарчмыг цогцлоож чадвал Ерѳнхий сайд У.Хүрэлсүх ч, Ерѳнхийлэгч Х.Баттулга ч хуулийн ѳмнѳ учирлах цаг нь ирнэ. “Байгуулсан гавьяа нь гай тарьсан балaг”-ийг уучлах шалтгаан болж магад. Хэрхэхийг тэдний ухаан мэдэж дээ. “Монголын заяа” их гэдэг дэмий ч хэлц үг биш байхаа.

ѲМХИЙ ХАНХЛУУЛСААР БАЙГАА “БААС”- НУУД

By gala-admin | НИЙГЭМ - УЛС ТӨР

“ Баас хатавч ѳмхийгээ тавихгүй” гэдэг хэллэгээр Монголын Тѳр бүхэлдээ ѳмхийрчээ. Тэр үнэрэнд нь дургүйцсэн монголчууд уурлан хилэгнэж байна. Хэн нэгэн гэрт нь орж ирээд бааж орхивол хэн ч уурлана шүү дээ. ЖДҮ ийн залилангийн асуудал, зээлээ тѳлж ядаж байгаа хүн болгоны дургүй зэвүү хоёрыг зэрэг хүргэсэн хэрэг. Тѳрѳѳс жилийн 3 % ийн хүүтэй зээл аваад, ард олонд жилийн 30 % ийн хүүтэй зээлдүүлбэл хэний ч дургүй хүрнэ дээ. Улстѳрчид Монголын Тѳрийн шийдвэр гаргах эрх мэдэл бүхий албан тушаалыг “бизнес” болгон хувиргасны улмаас бий болж буй залилан, луйврын жишээнүүд олон жил ужигарсаар яригдсаар атал “мэдсэн ч мэдээгүй юм шиг”, “сонссон ч сонсоогүй “явсан бид, “хорхой биед нь хүрэхээр атирдаг” шиг “атирч” эхлэв. Бид одоо л “энэ чинь юу болж байнаа” хэмээн дуу алдаж, нүдээ нээж, бодолдоо эргэцүүлж эхлэв. Улстѳрчдийг “шударга”, “шударга бус” хэмээн ангилж, талцан маргалдаж байна. Бид мѳнгѳѳр сонгож, зусардлаар давруулсан тэд, бидний бүтээсэн “бүтээлүүд” юм шүү дээ. Тэднийг ингэж ангилж болно.

1.Насаараа улстѳрд суусан хэрнээ юу ч хийгээгүй, юу ч хийж чадахгүй “амьтад”

2.Улстѳргүйгээр амьдарч чадахгүй, улстѳрѳѳс зайлуулагдвал шоронд суух ёстой “новшнууд”

3.Ѳѳрийгѳѳ бүхнийг мэдэгч гэж бодож, ѳрѳѳл бусдыг загнаж дарамтлах атлаа ѳѳрѳѳ хэзээ ч шударга байж үзээгүй “чалчигчид”

4.Бусдын ѳмнѳ шударга ёсыг тунхаглах атлаа бусдаас далдуур шударга бусыг үйлддэг “зальтангууд”

5.Улстѳрийн ямар ч мэдлэггүй, ѳѳрийн ёс суртахуунгүй атлаа улстѳрийг тоглоом болгодог “алиалагчид”

6.Хэн нэгний цүнхийг барьж гүйсээр улстѳрд орж ирсэн, юугаа ч мэдэхгүй “мангар бацаанууд”

7.Улстѳрийн бохир шаварт хѳлѳѳ дүрчихээд түүнийг арилгах гэж мунгинан “санаа нь байвч, сачий нь хүрэхгүй” яваа “уймрагчид”

Хэдийгээр НАМ гэж хашгиралдавч, ѳчүүхэн шуналын тѳлѳѳ ѳѳр хоорондоо хуйвалдан авч, хуваан завшигч тэднийг доорх эрх ашиг нэгтгэж байгаа.

-Aль нэгэн салбар болон Яамдын бодлого, тогтвортой хѳгжил гэхээсээ тухайн салбар Яамдад хуваарилсан тѳсѳв болон тендэрийг хуйвалдан авч хувааж завших хүсэл

-Гадаадын зээл тусламжийн талаарх мэдээллийг хамгийн түрүүнд олж мэдсэн давуу талаа ашиглан тендэрийг хуйвалдан авч, хувааж завших хүсэл

-Эдийн засгийг сэргээх, бизнесийн хѳгжлийг дэмжих нэрээр БОНД босгож, бондын мѳнгийг хуйвалдан авч, хувааж завших хүсэл

-Гадаадын зээл тусламж хориглогдох тусам дотоодоосоо мѳнгѳ босгох зорилгоор “олон улсын” нэртэй элдэв арга хэмжээ \АСЕМ\ санаачилж, тѳсвийг нь хуйвалдан авч хувааж завших хүсэл

-Хууль тогтоох эрх мэдлээ ашиглан ѳѳрсѳддѳѳ мѳнгѳ хуваарилуулж түүнийгээ хяналтгүй дур зоргоороо зарцуулах хүсэл

-Хууль тогтоох, хууль хэрэгжүүлэх эрх мэдлээ ашиглан аль нэгэн Банк болон бизнесийн салбрыг дампууруулан хуйвалдан авч хувааж завших хүсэл

-Хууль тогтоох, хууль хэрэгжүүлэх эрх мэдлээ ашиглан ѳѳрсдийн бизнес хийгээд хамтарсан бизнесийнхээ хѳгжилд давуу тал олгох хэлбрээр монополь тогтоох хүсэл

Юм үзээгүй “Дэмбэрэлүүд”-эд эрх мэдэл ѳгѳх ийм аюултай. Шударга ёсны тѳлѳѳх гэнэн мѳрѳѳдлѳѳ мѳнгѳѳр арилжихаад “Айсандаа адуу хѳѳж, ичсэндээ хүн алах”- ын наагуур солиордог болчихож тэд. Буруу булхай нь илрэхээрээ “Дүүрсэн хэрэг дүрээд үхье” гэж дайрдаг болчихож тэд. Адгийн шуналаасаа болж амаа үдүүлчихээд аргаа барахаараа “Ах аа намайг бодоорой” гэж гонгинодог болчихож тэд. “Баас хатавч ѳмхийгѳѳ тавихгүй” гэдгээр тэд мѳхѳтлѳѳ бас гэгээртлээ их уднаа. Ѳнѳѳгийн улстѳрчидийн ихэнхи нь энэ бохир ѳмхий намагт хутгалдчихсан болохоор тэднээс юу ч хүлээгээд нэмэргүй дээ.

Бид харааж зүхэхээс илүүтэй хариуцлага шаардаж, буруутай тэднийг шийтгэх ёстой. Монгол Улсын Ерѳнхийлэгч асан Н.Багабанди, Н.Энхбаяр, Ц.Элбэгдорж нараас эхлүүлээд, Ерѳнхий сайд асан С.Баяр, одоогийн УИХ ын дарга М.Энхболд хүртэл шалгаж үнэнийг тогтоох хэрэгтэй. Нурж унах гээд байгаа Монголын Тѳрийн ѳмхийрч гажуудсан тогтолцоог бий болгоход тэд багагүй үүрэг гүйцэтгэсэн хэмээн би лав хардаж байна. М.Энхболдын “хаанчлал”ын бүтцэд олон “новшнууд” байгаа гэж би лав таамаглаж байна. Хэрвээ Монголд улстѳрийн энэ ялзралаас салж шударга ёсыг тогтооё гэвэл ѳнѳѳгийн Ерѳнхийлэгч Х.Баттулга, Ерѳнхий сайд У. Хүрэлсүх нар ѳѳрсдѳѳ ч олон нийтийн хардлагыг “мухарлах” ёстой. Заваан шавар дотор хѳлѳѳ дүрсэн нь үнэн бол олон нийтээс уучлал хүсэн алдаагаа засч, шударга зам руу явж болно. Эс тэгвээс “ноход нохдоо ноцсоор” байх болно доо.

Mонголчууд бид “Шударга ёс”, “Үнэн”- ий талаар ярьж тэмцэж эхэллээ. Энэ сайн хэрэг шүү. Гэхдээ бид буруутанг үргэлж “Дутуу алсан могой” шиг орхисоор иржээ. Хамгийн гол нь бид, буруутай нь нотлогдвол, Монголын Тѳрийн эрх мэдлийг ашиглан хууль бусаар олж авсан бүх хѳрѳнгийг заавал хурааж “Улсын ѳмч” болгох ёстой. Эс тэгвэл 15 сая ам долларын хулгай хийж шоронд 8 жил суучихаад гарч ирээд үлдсэн амьдралаа тансаг ѳнгѳрѳѳдѳг “дархлагдсан” хулгайчидтай болно гэсэн үг. Тийм ашигтай бизнесээс хэн татгалзах билээ. Яг үнэндээ ЖДҮ ийн асуудлаас гадна “Чингис”, “Самурай” бондын зарцуулалт, “АСЕМ”- ийн зарцуулалт, Эрдэнэт үйлдвэр, Оюу толгойн үйлдвэр болон Банкуудтай холбоотой асуудлууд биднийг “цус харвуулах” дѳхнѳ дѳѳ. Цѳмѳѳрѳѳ тэвчээртэй ухаантай байдаг юм шүү дээ.

Би лав элгээрээ газарт нь унаж, элгээрээ хѳрсѳнд нь шингэх хувьтай Монгол орны иргэн нь болсон хувь заяандаа талархдаг. Дэлхийг чимээлсэн аугаа түүхтэй Монголын ѳнѳѳдрийн тусгаар оршихуйд сүсэлдэг. Ѳнѳѳдѳр амаргүй мэт санагдавч маргаашийн ѳдѳр мандан бадрах хувь заяанд итгэдэг. Зүгээр л амаргүй энэхэн хугацааг ухаантай давж гарах нь монголчууд бидний үүрэг. Чухам үүнд л монгол хүн болгоны оролцоо хамгийн чухал. Бидний сонголт Монголын Тѳрийг тогтоодог болохоор 2020 онд эрүүл саруул сонголт хийх хэрэгтэй болж байна даа. Монголчууд биднийг мѳнх хѳх тэнгэр ивээж тэтгэг.

СУУРЬ БОЛОВСРОЛ бол ХҮН ТѲЛѲВШИЛ

By gala-admin | НИЙГЭМ - УЛС ТӨР

Монголын боловсролын салбрын хѳгжил дээр бид 2 асуудлыг буруу ойлгоод байдаг юм.

1.     Боловсрол гэдгийг диплом гэж ойлгодог

2.     Хүүхдэд мэдлэг олгох гэж чармайх хэрнээ зѳв хүн болгон тѳлѳвшүүлнэ гэдэгт анхаардаггүй

БОЛОВСРОЛ ГЭДЭГ НЬ ЮУ ЮМ БЭ?

Боловсрол гэдэг нь тухайн хүний тѳлѳвшилийг илтгэдэг нотолгоо юм. Дээд болон мэргэжлийн сургуульд суралцаж тѳгссѳн хэрнээ гудамжинд нус цэрээ, бас хогоо хаяад явдаг бол түүнийг боловсролтой хүн гэж үзэх аргагүй. Дээд болон мэргэжлийн сургуульд суралцаж тѳгссѳн хэрнээ хүнтэй боловсон харилцаж сураагүй бүдүүлэг, ажил хэрэгч бус хайнга хэнэггүй хандлагатай, алив хийж буй зүйлдээ чин сэтгэлээсээ ханддаггүй аргалаад ѳнгѳрдѳг бол түүнийг боловсролтой хүн гэж тооцох аргагүй. Товчхондоо бол боловсролтой хүн гэдэг нь амьдарч буй нийгэмдээ зѳв сайнаар ѳѳрийгѳѳ авч явах чадвар юм. Ѳѳрийн амьдралаа бусдад тѳвѳг болохгүйгээр авч явдаг, бусад хэнийг ч болов хүнийх нь хувьд хүндэлж харьцдаг, хариуцсан ажилдаа сэтгэлээ шингээж маш сайнаар хийж гүйцэтгэдэг чанар бол боловсролын хэмжүүр мѳн.

Харин диплом бол тухайн хүний аль нэгэн сургуульд суралцахдаа судалж мэдсэн мэдлэгүүдийн үнэлгээний баталгаа юм. Алив нэгэн Шинжлэх ухааны ухагдахууныг судалж мэдэх, түүнийгээ амьдрал дээр хэрэгжүүлж ажил хэрэг болгохын хооронд нилээд зай бий. Үүнийг ТУРШЛАГА гэдэг. Тэгэхээр диплом бол тухайн хүний боловсролын хэмжүүр биш аж. Социализмын үеэс л дипломыг боловсрол гэж үздэг байсан хандлагаас улбаалж бид ѳнѳѳдѳр ур чадвар, чин сэтгэлийг бус дипломыг үнэлээд байгаа. Ямар ч хамаагүй аргаар дээд сургуулийн диплом “олж аваад”, мэргэжлийн ажлаа хийж чадахгүй огт ѳѳр ажил хийж байгаа нь үүний нотолгоо. Үүндээ алдсан цаг хугацаа, мѳнгѳний хохирлыг тэр хүн ѳѳрѳѳ хариуцах учраас л Дээд сургуулиуд энэ хандалга дээр бизнес хийх сонирхолтой болж байна.

СУУРЬ БОЛОВСРОЛ

Монголын боловсролын салбарт СУУРЬ БОЛОВСРОЛ гэдэг тодорхойлолт байдаг тѳдийгүй иргэддээ СУУРЬ БОЛОВСРОЛЫГ ҮНЭ ТѲЛБѲРГҮЙ ОЛГОНО хэмээн “Үндсэн хууль”-даа заасан байдаг. Харин бид суурь боловсрол гэдэгт “бичиг үсэгт тайлагдах” тѳдийгээр хандсаар удаж буй. Ийм хандлагаас 12 жил монгол хэлний хичээл судалсан хэрнээ зѳв бичиж ойлгомжтой ярьж чаддаггүй, математикийн хичээл судалсан хэрнээ тооцоолол, эдийн засгийн наад захын мэдлэггүй, дүрслэх урлаг, дуу хѳгжмийн хичээл ордог хэрнээ гоо сайхны мэдрэмжгүй, физик химийн хичээл судалсан хэрнээ техник технологийн наад захын мэдлэггүй, газарзүй биологийн хичээл үзсэн хэрнээ амьдарч буй орон нутгийнхаа байгалийн тогтоц амьтан ургамлыг танихгүй, түүх эрхзүйн хичээл ордог хэрнээ хууль дүрэм журам сахидаггүй, биеийн тамир анатомийн хичээл ордог хэрнээ зѳв аятайхан хувцаслаж, эрүүл мэнддээ анхаарч чаддаггүй иргэдийг бий болгож байна. Би академик мэдлэгийг сайн олгож чаддаг хэрнээ мэдлэгээ амьдрал дээр болон ѳѳрийн хѳгжилдѳѳ хэрэглэж сургаагүйд бидний алдаа байгаа.

“Үндсэн хууль”-даа зааснаар үнэ тѳлбѳргүй олгож болох СУУРЬ БОЛОВСРОЛ гэдэгт:

1.     ХЭЛ ХАРИЛЦААНЫ СОЁЛ  \зѳв бичиж, ойлгомжтой ярьж сургах\

2.     ХУУЛЬ, ЭРХЗҮЙН МЭДЛЭГ  \хууль, дүрэм журмыг дагаж мѳрдѳх хэвшил\

3.     МАТЕМАТИК, ЭДИЙН ЗАСГИЙН МЭДЛЭГ  \логик сэтгэлгээ болон эдийн засгийн анхан шатны ойлголт\

4.     ГОО ЗҮЙН БОЛОВСРОЛ  \уран зураг, сонгодог хѳгжим, уран зохиол ойлгох чадвар\

5.     БАЙГАЛЬ ЭКОЛОГИЙН МЭДЛЭГ  \байгаль болон ургамал амьтдыг хайрлах сэтгэл\

6.     ТЕХНИК ТЕХНОЛОГИЙН МЭДЛЭГ  \гэр ахуйн болон хэрэглээний цахилгаан хэрэгслэл, барааны код, зааврыг унших чадвар\

7.     ГАДААД ХЭЛНИЙ МЭДЛЭГ  \аль нэгэн гадаад хэлийг түүх, соёлтой нь хамтад сурах\

8.     ТҮҮХ, ЗАН ЗАНШЛЫН МЭДЛЭГ \Монголын түүх, соёл, зан заншлыг мэдэж түүгээр бахархах \

9.     ГЭР БҮЛ, ЭР ЭМИЙН ХАРИЛЦАА \хайр сэтгэл, секс, хүүхэд, гэр бүлийн харилцааны ухамсар\

Эдгээр мэдлэг чадваруудыг суралцагсдадаа олгохын тѳлѳѳ ЕБС иудын зорилго, чиглэлийг ѳѳрчлѳх хэрэгтэй болж байна. Одоогоор ЕБС иудад судалж байгаа хичээлүүдийг хооронд нь агуулгаар нь нэгтгэн, эдгээр мэдлэгүүдийг системтэйгээр хүүхэд бүрт заавал эзэмшүүлж болно. Энэхүү суурь боловсролд гэр бүлийн нѳлѳѳ маш их учраас гэр бүлийн зүгээс хүлээх үүрэг хариуцлага нь 50% байх ёстой. Суурь боловсролын эцсийн үр дүн нь Монголын нийгэмд зѳв сайнаар амьдрах ухамсар, хэвшил, чадвартай иргэдийг бэлтгэхэд оршино. Сургуулиудын чадварыг хэр сайн иргэнийг нийгэмд бэлтгэж ѳгснѳѳр нь хэмжиж болно.

Суурь боловсролоос гадна ХҮҮХДИЙГ ХѲГЖҮҮЛЭХ олон сургалтуудыг хүүхдүүдийн авьяас чадвар, хүсэл сонирхол, амьдралын зорилго дээр нь тулгуурлан явуулах ёстой.  Энэ сургалтууд нь үнэтэй, эсвэл тѳлбѳртэй байх нь дүрэм журмаар зохицуулагдана. Хүүхэд бүр сайн математикч болох албагүй, харин хүүхэд бүр аав ээж болно гэдгийг л бид мартаж боломгүй. Хүүхэд бүр “томчууд” болж та бидэнтэй, бидний үр хүүхдүүдтэй хамтдаа энэ газар нутаг дээр ажиллаж амьдрах болно гэдгийг ч бид бас бодолцох ёстой болж байна.

ХҮН ТѲЛѲВШИЛ

Mонголын нийгмийн ѳнѳѳгийн хѳгжилд иргэд нь сэтгэл дундуур байж, бид хичээж хѳдѳлмѳрлѳхгүйгээр баяжиж болно гэж бодож, бие биенээ огт хүндлэхгүйгээр хэрэлдэн хараалцаж, итгэхгүй хардаж, материаллаг сонирхолд хэт автаж, брендээр ѳрсѳлдѳж, оюуны хѳдѳлмѳр бүтээлийг үнэлэхгүйгээр хулгайлан завшиж байгаа нь бид ѳѳрсдѳѳ зѳв хүн болон тѳлѳвшиж чадаагүйтэй холбоотой. Хатанбаатарын удирдсан “Оюун Ухааны Академи”-ийн сурагчид “Ой тогтоолтын чадвар”-аараа Дэлхийд гайхагдаж байгаа нь бидний сурах чадвар ѳндѳр байгаагийн нотолгоо. Мэдээллийн Технологийн чиглэлээр ѳдгѳѳ АНУ д 200 орчим залуус ажиллаж байгаа нь ч үүний бас нэгэн нотолгоо. Харин Монгол дахь Боловсролын салбрын тогтолцоо улстѳрийн тогтолцоо шигээ гажуудалд оржээ. Үр дүн нь бид ѳѳрсдѳѳ.

-Сургууль цэцэрлэг хүрэлцэхгүйгээс маш олон хүүхдүүд чанартай мэдлэг чадварт суралцаж чадахгүй байна

-Анги дүүргэлт 30 аас дээш байгаа болохоор багш нар ѳѳрсдийгѳѳ хѳгжүүлэх бүү хэл, хичээлээ ч сайн зааж завдахгүй байна

-Багш нарын цалин хѳлс хэт бага байгаагаас тэдний үнэлэмж буурч, багш нар хоцрогдож эхэлжээ

-“Хувийн сургууль”- иудын тѳлбѳр хэт ѳндѳр байгаагаас баян ядуугийн ялгаа тодорч, энэ нь хүүхэд хүүхдийгээ ялгаварлан гадуурхах хандлага руу түлхэж байна

-Улстѳрчид энэ салбрыг удирддаг болсноор үндсэн бодлого алдагдаж, “шинэчлэл” нэрийн дор хэлмэгдэл, завхрал, дур зоргоороо авирлалт даамжирч байна

Эгэл жирийн иргэдээс бүрддэг Улс орны хѳгжил нь иргэдийнхээ тѳлѳвшлѳѳс шалтгаалдаг. Тийм болохоор үр дүн нь хамгийн богинодоо 12 жилийн дараа гардаг Боловсролын салбартаа хамгийн ихээр анхаарах учиртай. Иргэд нь боловсроогүй, тѳлѳвшѳѳгүй улс оронд ямар ч хѳрѳнгѳ оруулалт үр дүнгээ ѳгч чаддаггүй. Боловсролын салбар нь муу ажиллаж байгаа улс оронд мухар сүсэг ихээр дэлгэрч, гэмт хэрэг ихээр үйлдэгдэж, хулгай дээрэм ихээр гардаг. Улс орон даяараа итгэлээ алдан айдаст автаж, уур уцаартай бухимдуу болцгоож, бий болсон гажуудлынхаа золиос нь болж эхэлнэ. Түүний буруутан нь та  бид ѳѳрсдѳѳ. Хэзээ ч улстѳржиж болохгүй, хѳгжлийн бодлого нь дор хаяж 100 жилийн хараатай, ѳѳрсдийн язгуур мѳн чанар дээрээ тулгуурласан орчин үеийн арга барилтай Боловсролын тогтолцоо Монголчууд бидэнд хэрэгтэй байнаа. Ѳнѳѳдѳр тѳрж байгаа монгол хүүхдээ зѳв бие хүн болгон хѳгжүүлж тѳлѳвшүүлэхээс энэ ѳѳрчлѳлт эхэлнэ. Монгол улс мѳнхѳд оршин тогтнох үндэс нь бид ѳѳрсдѳѳ л юм шүү дээ. Биднээс ѳѳр хэн ч үүнийг ѳѳрчилж чадахгүй.

“СТАНДАРТ” -ГҮЙ ХОТ

By gala-admin | НИЙГЭМ - УЛС ТӨР

Манай Улаанбаатар хотод хэрвээ ахиухан бороо орвол үер болон урсаж, эвдэрсэн зам болон нурсан элдэв овоолго дундуур иргэд нь харайн үсчинэ. Гэр хорооллын модон жорлонгуудын бохир ялгадсууд борооны устай хамтдаа урсаж хаа саагүй ѳмхий үнэр ханхлах ба тэрхүү заваан усыг туучин давхилдах машинууд хамаг брендээрээ гоёсон  хүмүүс рүү цацлан хээв нэг давхилдах аж. Борооны ус зайлуулах суваг нь битүүрсэн хийгээд бохирын ус зайлуулах байгууламж нь хуучирч, ачааллаа даахаа больсон ѳнѳѳгийн Улаанбаатар хотын дүр зураг иймэрхүү.

Манай Улаанбаатар хотод хэрвээ ахиухан цас орвол мѳсжисѳн хѳрсѳн дээрх цасан бүрхүүлэнд хүмүүс нь халтирч, хаа саагүй тархиараа газар саван унацгаана. Задгай тэвшин дээрээс гараараа хүрздэн цацалсан давснууд нь зам цэвэрлэхэд тѳдийлэн нэмэр болохгүйн улмаас “ѳвлийн”, “зуны” дугуйтай машинууд нь хичнээн хичээж тормоз гишгэх авч гулган гулгасаар бие биентэйгээ мѳргѳлдѳн гэмтэцгээх аж. Жилдээ хэдэн тѳгрѳгийг нь даатгал нэрээр авдаг компаниуд ч, жолоочийн зѳв бурууг ялгахаа больсан замын цагдаагийн газар ч, замын цасыг цэвэрлэн аюулгүй болгох үүрэгтэй байгууллагууд ч хохирлыг нь барагдуулдаггүй ѳнѳѳгийн Улаанбаатар хотын дүр зураг иймэрхүү.

Манай Улаанбаатар хотод хэрвээ ахиухан хүйтэрвэл хотыг нь нилдээ хорт утаа бүрхэж, хүүхэд хѳгшчүүд гэлтгүй бүгдээрээ хахаж цацан ханиалгацгаана, бас амьсгал нь багтарч хордоцгооно. “Ядуугийн зовлон”-гийн улмаас юу ч хамаагүй түлдэг гэр хорооллынхоны утаа, хуучирсан автомашины яндангаас ялгарах хорт утаа, технологийн хувьд хоцрогдсон хэдэн уурын зуухны утаа бүхэн нь агаарын бохирдлын олон улсын зѳвшѳѳрѳгдѳх хэмжээг хэдэн зуу дахин ѳсгѳж байхад хэнэггүй монголчууд бид хээв нэг амьдарсаар. Газрыг нь шуналын балгаар худалдсаар “хот тѳлѳвлѳлт” гэж огт үгүй болсон, “гэр хорооллын дахин тѳлѳвлѳлт” нэрийн дор “мѳнгѳ угаасаар” юуг ч шийдэж чадаагүйн балаг ѳнѳѳгийн Улаанбаатар хотын дүр зураг иймэрхүү.

Манай Улаанбаатар хотод хэрвээ ахиухан газар хѳдѳлбѳл…

Муу ёрлож байгаа юм биш, нилээд олон барилгууд нурж олон хүний амь нас эрсдэнэ. Бид яагаад ч юм бэ юм бэ? гамшгийг хүлээж байж ухаарах ёстой юм уу? хэмээн халагламаар. Барилгыг барьж эхлэхээс нь хяналт тавьж, стандартыг хянадаггүй, барьж дууссан хойно нь хундага ѳргѳн ерѳѳл хэлж, халамцуухан хүлээж авдагийн балаг хэзээ нэгэн цагт илэрнэ, гэхдээ олон хүний амиар шүү!!! Хүнийг ая тухтайхан амьдруулахын тулд биш, зѳвхѳн мѳнгѳ олохын тулд чанаргүй материалуудаар стандартгүй барьсан олон барилгуудтай ѳнѳѳгийн Улаанбаатар хотын дүр зураг иймэрхүү.

СТАНДАРТ ГЭЖ ЮУ ЮМ БЭ?

Ямар ч хот сууринг барьж байгуулахдаа тэнд амьдрах хүмүүсийн ая тух, аюулгүй байдлын тѳлѳѳ тогтоосон хэм хэмжээг стандарт гэдэг юм. Тэр хотод ажиллаж амьдрах хүмүүсийн хувьд ийм стандартууд нь маш ойлгомжтой байх тѳдийгүй, тэдний хувьд дагаж мѳрдѳх хэм хэмжээ, бас хууль нь байдаг. АНУ аас бидний бэлтгэж олон нийтэд үзүүлж байгаа “Хѳгжлийн замаар” нэртэй цуврал нэвтрүүлгүүдэд бид Монголын хѳгжилд хэрэгтэй стандартуудын талаар л ѳгүүлсэн. Хэрвээ анхаараад үзэх юм бол “Бохирын ус цэвэршүүлэх байгууламж”, “Ус сувгийн байгууламж”, “Хог хаягдлын үйлдвэр”, “Барилгын стандарт” сэдвүүд бүгдээрээ тэнд байгаа. 

3 сая хүн амтай хэрнээ нийслэлдээ 1.5 орчим нь бѳѳгнѳрсѳн Монгол орны хувьд энэ бол шийдэхэд тийм ч хэцүү асуудлууд биш. Гагц чин сэтгэл л дутаад байна даа. Дээр нь монголчүүд бидний хэнэггүй, бүдүүлэг араншин нѳлѳѳлж байна. Хэдхэн жилийн дараа Монголд нүүрлэх “Уушигны хорт хавдрын ѳвчлѳл”-ийн талаар бид түгшихгүй байна. Бидний шогч сэтгэлгээнд түшсэн марзаганалыг ойлгож болох хэдий ч бодитоор нүүрлэсэн аюул, үхлийн талаар бодох цаг болж байна. Улаанбаатар хотын “хот тѳлѳвлѳлт” “бодлогo”-ыг шунаг сэтгэлгээний улмаас үгүй болгосон М.Энхболд, Бадамжунай нар болон түүнээс хойш Улаанбаатар хотыг удирдсан бүх хүмүүсээс “ял асууж” хариуцлага тооцох ёстой.  “Хэрэг хэзээ ч хуучирдаггүй юм”, хүмүүс ээ.  Учир нь энэ бол уурхай тѳдийхэн биш, олон хүний амь нас эрүүл мэндтэй холбоотой асуудал.

ТЭГЭЭД ЯАХ ЁСТОЙ ЮМ БЭ, ГЭЖ ҮҮ?

Олон жилийн ѳмнѳ энэ асуудлаар сэтгэлээ чилээж “Улаанбаатарын утаанаас Хархорум руу” нэртэйгээр нийтлэл бичсэн тэр л итгэл үнэмшил минь хэвээрээ байгаа. Монгол Улсын нийслэлийг Улаанбаатар хотоос Хархорум хот руу шилжүүлэх хэрэгтэй байна. Ингэж байж хѳгжих хязгаартаа тулсан Улаанбаатар хотын ачааллыг бууруулж чадна.  Хархорум хот бол түүхийн талаасаа дэлхийн “бренд”. Тойруулаад олон улсын хотуудын тѳвлѳрлийг бий болгож, тѳв хэсэгтээ Монгол нүүдэлчдийн уламжлалт “бренд” бий болгох нь дэлхийн аялагчид, жуулчдыг татах боломж. Эхний ээлжинд “Парламентийн ордон”, “5- р Цахилгаан станц”, “Олон Улсын нисэх онгоцны буудaл”-ыг Хархорум хотод байгуулахад л энэ тѳслийн хэрэгжилтийн эхний шат биелэх болно.  Хот тѳлѳвлѳлтѳѳ ѳнѳѳгийн хѳгжлийн технологи дээр суурилан хѳгжүүлснээр, аажим аажимдаа дүр зураг босч, стандартууд тодорхой болно. Мѳнгѳ хаанаас олох юм бэ, гэж үү? 13 р зуунд Хархорумын орчин тогтнож байсан шиг Хархорумыг тойруулаад Япон, Солонгос, Хятад, Америк, Европын улсуудын хотуудыг тэдний хѳрѳнгѳѳр байгуулж болно. Тэднээс авах татвараараа үндсэн хотоо байгуулж болно. Улаанбаатар хотод “Засгийн Газрын хуралдаан”-д оролцохын тулд “Парламентийн гишүүн” нь Хархориноос нэг цагийн хурдны галт тэргэнд суугаад очно гээд бод доо. “Мѳрѳѳдѳхѳд мѳнгѳ тѳлѳхгүй” нь үнэн ч “Мѳрѳѳдѳхгүй бол мѳхдѳг” гэдгийг ч бас мартаж боломгүй дээ. Хэрвээ стандартгүй бол бид мѳхнѳ, бас үхнэ. Ойлгомжтой биз дээ.

ХѲЛС ДУССАН МѲНГѲ

By gala-admin | НИЙГЭМ - УЛС ТӨР

…Ѳглѳѳ эрт босоод ажилдаа явна. Нойрмог тѳрхийг минь үүрээр жиргэх шувуудын хѳгжилтэй жиргээ сэргээж, тал дээрээс ургах мэт мандах наран нэг л сайн сайхан руу хѳтлѳх аж. Урд шѳнѳ нь жаргаж алсалсан наран эргэж ирэн мандаж байгаа нь миний хувьд алдагдсан боломж минь эргэн ирэх шиг хѳгжүүн мэдрэмж тѳрүүлнэ. Хар дарсан зүүдний шѳнийн тарчлаанаасаа салж гэнэт нэг их баяр хѳѳр рүү умбах мэт тийм нэгэн сонин мэдрэмж намайг баярлуулна. Ажилдаа улайран махрахад духнаас минь борооны дуслууд адил урсах хѳлс  нарны гэрэлд солонгорон гэрэлтэх шиг тийм нэгэн мэдрэмж миний сэтгэлд баяр хѳѳрийг бялхуулах аж. Би амьд байгаадаа бас юуг ч юм бүтээж байгаадаа,  “Бүтээлийг минь хэн нэгэн баярлан талархаж хүлээж авна шүү дээ?” гэх бодол миний сэтгэлийг хѳгжѳѳнѳ. Би ѳѳрѳѳ ч мэдэлгүй амандаа дуу аялж, бүтээл дээр минь дуслах хѳлсѳѳ ч гараараа арчих завгүй хѳдѳлмѳрлѳнѳ. Миний гарын хѳдѳлгѳѳнѳѳр бүтэж байгаа бүтээл болгон нь миний, бас бусдын сэтгэлийг баясгаж баярлуулна гэдэг юутай сайхан.

 

Миний бүтээлийг худалдаж авахдаа надад тѳлж буй мѳнгѳ болгонд миний сэтгэлийн шим хѳлс болон шингэж тэр л дэвсгэрт дээр дусна. Миний сэтгэлийн хѳлс дуссан тэр л мѳнгийг би гартаа аяархан илбэж тэнийлгэнэ. Тэр мѳнгѳѳр би ѳѳртѳѳ хүссэн бүхнээ худалдаж авахдаа баярладаг. “Яагаад вэ гэвэл?” би ѳѳрийн хѳдѳлмѳр зүтгэлээ шингээж байж энэ мѳнгийг ѳѳртѳѳ авсан болохоор…Тэр бол миний сэтгэл зүтгэлийн үнэлэмж. Би хэнийг ч хуурч мэхлээгүй, би хэнд ч авилгал ѳгѳѳгүй, би хэнээс ч хулгай хийгээгүй болохоор энэ мѳнгѳ миний хувьд үнэт баялаг. Би тэр мѳнгѳѳр бусдын бүтээсэн баялгаас ѳѳртѳѳ хэрэгтэй зүйлээ л худалдаж авдаг. Мѳнгѳ бол шударга хѳдѳлмѳрийн солилцоо. Хүн ѳѳрийн ѳчүүхэн хэрэгцээгээ хангахад тийм ч их мѳнгѳ хэрэггүй л дээ. Гэхдээ ѳѳрийн хэрэгцээнээсээ илүү гаргаж бусдын сайн сайханд  зориулан тэднийг баярлуулсан мѳнгѳ болгон дэндүү үнэ цэнэтэй. Яагаад гээч? Надаас дорой, надаас хэцүү нѳхцѳлд амьдарч байгаа тэр л хүмүүст миний тусламж дэмжлэг үргэлж хэрэг болдог болохоор. Тэд миний зүгээс ѳгч буй ѳчүүхэн боломж болгоныг, амьдралын хүчтэй урсгалд живэхдээ тааралдсан ганц мѳчрѳѳс нь атган ѳѳрийн сүүлийн хүч боломжоо шавхан байж амьдрах хүслийг тѳрүүлдэг шиг  талархан хүлээж авдаг юм. Заавал түүнийг харах албагүй л дээ, гэхдээ тэгж бодож тѳсѳѳлѳх гоё.

 

Хэн нэгний халаасанд байгаа мѳнгийг хулгайлж авах шиг там үгүй. Тийм мѳнгийг огт тоомжиргүйгээр үрж дуусгахдаа ердѳѳ ч харамсдаггүй нь тэр мѳнгѳн дээр ѳѳрийнх нь хѳлс дуслаагүй учраас… Ѳѳрийнх нь сэтгэл зүтгэл шингэсэн хѳлс нь дусаагүй мѳнгийг хулгайлж завшсан хэн боловч зорилгогүйгээр үрэхдээ харамсдаггүй. Таны эргэн тойронд байгаа материаллаг хэрэглээгээрээ таны шуналыг хѳдѳлгѳх гэсэн тэнэглэл, огтоос зохиогүй гоёл, хэрэглээний хэмжээнээсээ давсан ядуухан сэтгэлгээтэй тансаглал бүхэн хулгайлж завшсан хүмүүсийн үйлдэл. Тэд хулгайлж завшсан бүхнээ таны ѳмнѳ илчилж, ѳѳрийгѳѳ гутааж байгаагийн хэлбэр. Юу гээч? Ѳѳрѳѳ хѳдѳлмѳрлѳж, ѳѳрийн хѳлсѳѳ дусаан байж олсон мѳнгѳѳ эзэн нь хэзээ ч дэмий зүйлд зарцуулдаггүй юм. Тэр хүн ѳѳрийнх нь хѳлс дуссан мѳнгѳ бүрийн үнэ цэнийг дэндүү сайн мэддэг болохоор… Тэр хэрээрээ бусдын хѳдѳлмѳр зүтгэлийг үнэлдэг болж тѳлѳвшдѳг, тийм болоод л тэд “бохир мѳнгѳ”-ийг үзэн ядаж, түүнээс татгалзаж чаддаг юм даа.

 

Бид ѳѳрсдийн хязгааргүй шуналаасаа болж бусдын мѳнгийг, бас нийгмийн баялгийг хулгайлцгаадаг. “Баригдаж бусдын шившиг болох вий?” гэдэг айдас тэднийг улам их тэнэглэл рүү түлхэнэ. “Айсан хүнд аргал хѳдѳлж, ичсэн хүн хүн ална” гэдэг хэллэгээр Монголын улстѳр дэх хулгайчид яг одоо цагт юу ч хийхээс буцахгүй болж байна. Бид тэднийг тойрч “Жоомоо устгах гэж байшингаа шатаах” гэж оролдоцгоож байна, хамгийн гунигтай нь. Бид ажил хийж шударгаар мѳнгѳ олж сайхан амьдрах хүслийн оронд биеэ зовоолгүй их мѳнгѳ олох мѳрѳѳдѳлдѳѳ “шатаж” байна. Таны “биеэ үнэлж”, “мѳн чанараа худалдаж”, “үнэт зүйлсээ арилжиж” олж байгаа мѳнгѳ болгон ямар ч үнэ цэнэгүй.  Бидэнд халамж болгон “мѳнгѳ ѳгѳѳч” гэж бархиралдахаас бус “намайг ѳѳрийн хѳлсѳѳ дуслуулан мѳнгѳ олж амьдралаа сайхан авч явах боломж олгооч” гэж бид огт шаардахгүй байна.  Аргаа барсандаа нүүр номд мѳнгѳний зураг шейрлэж, энд тэндэхийн мод, хаданд хадаг уян залбирч, Сарандавааг даган түрийвчээ даллан, Ганданд ном уншуулж байж “баяжина” гэдэг мухар сүсгээсээ огт салахгүй байна.

 

Бид ѳѳрсдѳѳ хѳдѳлмѳрлѳж, баялаг бүтээж байж л сайхан амьдарна. Ѳѳр сонголт огт үгүй. Тэгэхээр алхайж залхуурч, хэн нэгнийг буруутган харааж зухэж суухын оронд ѳѳрийн чадах ажил хѳдѳлмѳрийн тусаар баялаг бүтээцгээ. Ажилдаа улайрсандаа духнаас урсах хѳлсѳѳ ч арчих завгүй хѳдѳлмѳрлѳнѳ гэдэг ямар сайхан гээч. Ѳѳрийнхѳѳ хѳлс зүтгэл шингэзэн мѳнгийг гартаа атгаж, түүнийгээ тэнийлгэн байж хэрэгтэй зүйлээ худалдаж авах ямар амттай гээч. Заавал “тэрбумтан” болох албагүй, тийм боломж ч үгүй. Харин ѳѳрийн зүтгэл хѳдѳлмѳрѳѳрѳѳ олсон мѳнгѳѳ ѳѳрийн амьдралдаа, бас хүсэл мѳрѳѳдѳлдѳѳ зарцуулах гэдэг ямар гайхамшигтай гээч.  Чиний хѳлс дуссан мѳнгѳ шиг үнэ цэнэтэй юм гэж хаа ч үгүй бѳлгѳѳ.